Kleurruimte en kleurbeheer - Wat en hoe?

jesse kraal 9189 1
In het cameramenu, in nabewerkingsprogramma's, in de specificaties van je monitor, overal kom je verschillende kleurruimtes zoals sRBG en AdobeRGB tegen. Maar wat is zo'n kleurruimte precies en wat kun je er mee? We leggen het je haarfijn uit.

Bij het nemen van een foto legt de camera voor iedere pixel vast welke kleur deze moet krijgen. De informatie wordt digitaal opgeslagen in een bestand: de uiteindelijke foto. Die informatie wordt vervolgens gebruikt om bijvoorbeeld jouw computermonitor aan te sturen. Maar is de kleur rood die jij ziet, wel exact dezelfde kleur rood als die jouw camera heeft geregistreerd?

Kalibreren

Je beeldscherm kalibreren is een eerste stap, maar zorgt niet automatisch voor een volledige weergave van alle kleuren.

Kalibreren

Dit probleem is deels op te lossen door het scherm van je computer te kalibreren, een colorimeter meet dan of de weergegeven kleur overeenkomt met de kleur zoals die in het digitale bestand is 'beschreven'. Het is echter niet een volledige oplossing van het probleem, niet alle monitoren zijn in staat om alle kleuren uit het kleurenspectrum weer te geven. Ook kunnen er problemen optreden als je werkt met de 'verkeerde' kleurruimte. Maar laten we beginnen met wat een kleurruimte precies is.

Kleurruimte

De kleur van een pixel wordt omschreven als som van een waarde voor blauw, voor rood en voor groen. Door deze waarden 'te mengen' kun je vrijwel alle kleuren maken. Om te zorgen dat verschillende apparaten, zoals je camera, je computer, je beeldscherm en je printer de kleur hetzelfde weergeven zijn er standaarden nodig. Zo'n standaard bepaalt welke kleur een pixel krijgt met bijvoorbeeld de waarden rood: 234, groen: 145 en blauw: 42.

Kleuren
De kleur oranje die hoort bij de bovenstaande RGB-waarden. De tint oranje is echter afhankelijk van de gekozen kleurruimte, in dit geval AdobeRGB

sRGB en AdobeRGB

Om het je gemakkelijk te maken, zijn er diverse standaarden op het gebied van kleurruimtes. In onderstaande afbeelding is het voor de mens zichtbare kleurenspectrum weergegeven, de twee driehoeken geven de sRGB- en AdobeRGB-kleurruimtes weer.

sRGB

Een foto die is opgeslagen in de sRGB-kleurruimte kan dus alle kleuren bevatten die binnen de kleine driehoek vallen. Het door Adobe ontwikkelde AdobeRGB kan duidelijk meer verschillende kleuren 'beschrijven' waarbij vooral op het gebied van groene tinten een hoop vooruitgang is geboekt.

ProPhotoRGB en Adobe wide gamut RGB

sRGB en AdobeRGB zijn de meest voorkomende kleurruimtes, maar hebben het nadeel dat nog steeds lang niet alle kleuren kunnen worden weergegeven. Zowel Kodak als Adobe gingen aan de slag en kwamen met respectievelijk ProPhotoRGB en Adobe Wide Gamut RGB op de proppen. Beide kleurruimtes bedekken een groter deel van het voor de mens zichtbare kleurenspectrum. Adobe Wide Gamut RGB is zo ontworpen dat de drie primaire kleuren goed kunnen worden weergegeven.

kleurruimte

Beide kleurruimtes mogen dan beter zijn dan sRGB en AdobeRGB, in de praktijk worden ze maar weinig gebruikt omdat er maar heel weinig apparatuur is die goed met deze kleurruimtes overweg kan.

Monitoren

Een monitor heeft ook een kleurruimte en ook die kun je weergeven met een driehoek. Alle kleuren die binnen die driehoek vallen kunnen worden weergegeven door de monitor. Een ideale monitor zou een kleurruimte hebben die exact overeenkomt met de kleurruimte van je camera, zodat alle kleuren die een foto kan bevatten, ook daadwerkelijk kunnen worden weergegeven door het scherm.

Hoe goed de kleurweergave van een computerscherm is, drukken we uit in procenten van de AdobeRGB- en sRGB-kleurruimte. Om een voorbeeld te geven, een door ons geteste monitor kan 98% van de kleuren weergeven die binnen de driehoek van de AdobeRGB-kleurruimte vallen, een zeer goede score.

Monitortest
De kleuren die de monitor kan weergeven (rode driehoek), overlappen voor 98 procent de kleuren die AdobeRGB kan weergeven en honderd procent van de kleuren die met sRGB kunnen worden weergegeven.

In de praktijk

'Oke, maar welke kleurruimte kan ik nu het beste gebruiken?' Dat hangt heel sterk van het gebruik af. Publiceer je je foto's vooral online, of laat je er eenvoudige afdrukken van maken, dan zal sRGB waarschijnlijk voldoen. De meeste afdrukcentrales werken immers met dat profiel (zie ook onze afdruktest in DIGIFOTO Pro 3.2011). Kan jouw inktjetprinter of drukker overweg met AdobeRGB, dan is het handig om ook in die kleurruimte te werken. Je kunt dan een hogere kleurdiepte krijgen in je foto's. In dat geval heb je uiteraard wel een monitor nodig die AdobeRGB goed kan weergeven.

Let er op dat lang niet alle webbrowesers AdobeRGB ondersteunen. Zet je je jpg's met deze kleurruimte toch online, dan kan het zijn dat er een vreemde en ongewenste kleurverschuiving plaats vindt. Zet je foto's daarom altijd om naar sRGB als je deze op internet plaatst. Los van welke kleurruimte je gebruikt, is het altijd aan te raden een goede monitor te kiezen en die te kalibreren.

In DIGIFOTO Pro 1.2012 (verschijnt begin mei) nemen we vier IPS-monitoren onder de loep en kijken we onder andere naar deĀ  kleurweergave.

afbeelding van jesse kraal

JesseKraal | Fotograaf

Bekijk alle artikelen vanJesse

afbeelding van Marco Mackenbach

Calibratie is nodig, zeker, maar ik zou toch echt beginnen bij het begin: de witbalans van de camera.