Portretfoto's voortaan beter beschermd

De aanleiding voor het aanscherpen van de rechtelijke bescherming van portretfoto's, is de verspreiding van de foto van het ontvoerde Oostenrijkse meisje Natascha K. De foto die werd verspreid bij het opsporingsbericht, was gemaakt door fotografe Eva Maria Painer. Het meisje werd acht jaar ontvoerd, tot ze in 2006 uit de handen van haar ontvoerder wist te vluchten. Omdat ze nog niet in de openbaarheid was getreden, bleven de media gebruikmaken van de foto van Painer in de berichtgeving van de zaak. Dat vond de fotografe onterecht, haar naam werd immers nergens vermeld.

De Oostenrijkse rechter die de zaak in handen kreeg, heeft het Europese Hof van Justitie de vraag voorgelegd of portretfoto's minder auteursrechtelijke bescherming genieten dan ander werk. Daarnaast vroeg de rechter het Hof onder welke voorwaarden dergelijke foto’s door de media zonder toestemming van de auteur kunnen worden gebruikt voor opsporingsdoeleinden. Ook is het Hof gevraagd om duidelijk te stellen onder welke voorwaarden een beschermd werk mag worden overgenomen.

In abstracte bewoordingen

Het antwoord dat het Hof gaf is voor veel fotografen goed nieuws: zolang een portret een intellectuele schepping is, geniet het werk dezelfde auteursrechtelijke bescherming als ander werk. Wat er onder een intellectuele schepping wordt verstaan? Dat je werk een uitdrukking van je persoonlijkheid is. Volgens het Hof is dat het geval 'wanneer de auteur bij het maken van het werk zijn creatieve bekwaamheden tot uiting heeft kunnen brengen door het maken van vrije en creatieve keuzen.'

Even concreet

Tot zover de abstracte uitspraken. Want wanneer vindt de rechter dan dat jouw 'creatieve bekwaamheden' tot uiting zijn gekomen en er sprake is van een 'intellectuele schepping'? Die drempel is niet zo hoog, zo blijkt: 'In de voorbereidende fase kan de auteur de enscenering, de pose van de te fotograferen persoon of de belichting kiezen. Bij het nemen van de portretfoto kan hij de camera-instelling, de invalshoek of de gecreëerde sfeer kiezen. Bij het ontwikkelen van het cliché tot slot kan de auteur kiezen tussen diverse technieken, of in voorkomend geval software gebruiken.' Er vanuit gaande dat je over deze zaken nadenkt als portretfotograaf, kun je dus aannemen dat je werk gewoon auteursrechtelijk beschermd is. Net zoals ander fotografisch werk.

Zaak Painer

Hoe het afliep met de zaak van fotografe Painer? Het Hof stelde dat media een portretfoto wel zonder toestemming mogen openbaren wanneer dit gebeurt in het kader van een rechercheonderzoek. Toen Natascha K. in 2006 was gevlucht, gold deze regel klaarblijkelijk niet meer. Volgens het Hof hadden media daarom de naam van de fotografe moeten weergeven en wanneer dit niet mogelijk bleek omdat de pers de foto via een persbureau kreeg, had in elk geval de bron genoemd moeten worden.