Interview: Frans Lanting

Fotograaf Frans Lanting mag dan een wereldwijde beroemdheid zijn, in persoon is hij een uiterst vriendelijke en toegankelijke man die graag over zijn werk praat. Dat doet hij behoedzaam en op een rustig tempo, waarbij hij soms echt de tijd neemt om een antwoord zo goed mogelijk te formuleren.

We zitten op een bankje en kijken uit over zijn tentoonstelling in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Zijn foto’s hangen mooi gerangschikt, mooi belicht en vrij geplaatst in de ruimte. Het is een overzichtstentoonstelling waarin werk getoond wordt dat gemaakt is vanaf de jaren zeventig tot nu. Noem het echter geen retrospectief, want dat impliceert volgens Frans dat hij klaar is met fotograferen. En dat is hij allerminst!

Als we het hebben over zijn vroege werk, dat nu voor het eerst wordt getoond, komen we bij het Kralingse bos uit. In dat natuurgebied bij zijn geboortestad Rotterdam, heeft Frans zijn eerste natuurfoto’s gemaakt. In die tijd werd Frans beïnvloed door Japanse Haiku-dichters die hun ervaringen compact en sprekend konden uiten. Daarin zaten vaak verwijzingen naar de natuur en de seizoenen. Frans vond die gedichten zo mooi dat hij de bijbehorende gevoelens via zijn foto’s wilde vastleggen. Wonend in Rotterdam besloot hij deze foto’s te maken in het Kralingse bos. Er ontstond een serie van vier seizoenen die Frans combineerde met de Haiku’s. De rust en de ruimte die ik in sommige natuurfoto’s uit die tijd vond, vond ik inspirerend. Ik wilde dat gevoel van eenzaamheid vastleggen.

Foto: Jasper van Bladel

Evenwicht

Toen Frans in 1985 in Madagaskar ging fotograferen, kwam het eiland net uit een periode van zelfgekozen isolement en kon hij daar die eenzaamheid waar hij naar op zoek was heel mooi vastleggen. Door de hulp van vele mensen ter plekke kon Frans de goed bewaarde cultuur en de dieren goed fotograferen. Veel van die dieren waren nooit eerder op foto vastgelegd.

Heel belangrijk in zijn werk is de niet aanwezige scheiding tussen mens en dier, want die scheiding bestaat volgens Frans helemaal niet.  Zeker niet in Madagaskar, dat eigenlijk een microkosmos is. Door de gekozen periode van isolement zie je dat zowel de mens als de dieren creatief zijn omgegaan met de vrijheid die de afsluiting voor de rest van de wereld het eiland gaf. Aan de andere kant zag Frans ook dat we op een wereld leven die draait om een subtiel evenwicht en dat bij verstoring daarvan, vaak door de mens, diezelfde wereld in haar voortbestaan wordt bedreigd.

Dat is ook de centrale boodschap in zijn werk. ‘De wereld is iets heel bijzonders en we moeten daar heel goed voor zorgen. Maar ook dat wat aan de oppervlakte ligt is volgens Frans heel belangrijk, ik ben toch ook beeldend kunstenaar. De beelden moeten op zichzelf ook gewaardeerd kunnen worden, anders komen de mensen ook niet bij je boodschap uit. Er moet een verband zitten tussen de inhoud en de esthetiek.’

Frans gebruikt graag wetenschappelijk onderzoek als uitgangspunt voor zijn werk. Daarbij gaat hij echter verder dan alleen informatie uit boeken, hij wil zijn onderwerpen graag met eigen ogen zien én ervaren. Zijn reizen zorgen ervoor dat hij daartoe in staat is. De reizen hebben hem een ander beeld van de wereld opgeleverd. ‘Ik zie de wereld met andere ogen, de dieren zijn mijn leermeesters. Ik wilde die momenten die ik met de dieren had, zoals met de albatrossen, gebruiken om ze neer te zetten als individuen. Ik wilde hun waardigheid laten zien. Ik houd me met de wereld bezig in al zijn verschijningsvormen. Ik heb niet specifiek voor dieren gekozen. Mensen, dieren, natuur, het hoort allemaal bij elkaar.’

Foto: Frans Lanting

Context

Voordat alles binnen zijn werk op zijn plek viel, heeft Frans lang geëxperimenteerd met de manier waarop hij de natuurlijke samenhang zo goed mogelijk kon verbeelden. In het begin volgde Frans de dieren één voor één, maar naarmate de tijd verstreek en zijn ervaring groeide, kwam hij erachter dat hij de dieren beter in hun eigen context kon laten zien. Op die manier worden de dieren ambassadeurs van hun eigen leefomgeving en de problemen die zich daarin manifesteren. Hij begreep de natuur beter door hem in groter perspectief te plaatsen, als één groot biodivers netwerk.

‘Voor mij zijn dat allemaal stappen geweest in mijn levensloop. In feite is het net als met een rivier, die kronkelt en zoekt zijn weg.  Dat heb ik ook gedaan. Ik heb voor deze aanpak gekozen, en die is fotojournalistiek bepaald. Mijn opdrachtgever was National Geographic, dan moet je je aan bepaalde spelregels houden als het gaat om de vorm van je werk. Zo heb ik dat altijd gedaan, afhankelijk van het medium en mijn publiek kies ik middelen die daar logisch op aansluiten.’

'Werken voor National Geographic, dat was heel spannend in het begin. Ze zijn natuurlijk het neusje van de zalm. Net als vele fotografen heb ik daar aangeklopt en dat is in de loop der tijd uitgegroeid tot een erg hechte band. Ik heb in die tijd ongeveer dertig grote verhalen mogen publiceren in National Geographic. Je zou kunnen zeggen dat je niet meer hoger kunt komen dan dat, als natuur en dierenfotograaf. Dat is de uitdaging. Je moet je blijven ontwikkelen, als je in herhalingen valt wordt het routineus.’

Gereedschap

In de tentoonstellingsruimte is een aantal camera’s van Frans te zien, uiteenlopend van een Praktica, zijn eerste camera, tot technisch geavanceerde Nikon-toestellen. Frans: ‘Ik ga nog steeds op pad met Nikon dslr’s, maar ik heb er ook andere camera’s naast en mijn telefoon. Ik zie een camera als gereedschap, daarom zijn ze belangrijk. Je moet gewoon het beste en meest passende gereedschap gebruiken.’

Naast het maken van fotoreportages gebruikt Frans zijn kennis ook om die over te brengen op anderen. Dat doet hij via cursussen en workshops.  ‘Als ik fotocursussen doe, dan probeer ik in eerste instantie mensen bij te brengen hoe je kunt kijken. Want dat is fundamenteel. Als je de kunst van het kijken niet verstaat, wordt het niets. Hoe je kijken kunt laten uitgroeien tot zien, dat is de grootste stap in de fotografie. Voor mij is dat heel logisch en ik merk dat als anderen met mij op pad gaan, dat er een logica in mijn ideeën zit die ik toch over kan dragen op anderen. Het is mooi om te zien dat wat voor mij zo natuurlijk is, voor anderen een openbaring kan zijn. 

Frans Lanting, 65, Santa Cruz Californië

Frans Lanting is misschien wel de meest bekende natuurfotograaf ter wereld. Zijn werk is overal over de wereld tentoongesteld en hij heeft ook veel prijzen gewonnen. Zo heeft hij diverse World Press Photo-overwinningen op zijn naam staan en is hij BBC Wildlife Photographer of the Year geweest. Frans is ook Ridder in de Orde van de Gouden Ark voor zijn bijdragen op het gebied van natuurbescherming.

www.lanting.com