Van kleur naar grijstinten
Als je een kleurenfoto zonder na te denken omzet in zwart-wit, krijg je vaak geen optimaal resultaat. De kleuren moeten namelijk voor ieder foto op een andere manier in grijstinten omgezet worden. Gelukkig is dat tegenwoordig vrij gemakkelijk.
Dit artikel is geschreven door Dré de Man en gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 4.2024
Fotografie: Dré de Man
De eerste zwart-witfilms of beter: platen, waren kleurenblind, oftewel orthochromatisch. Ze waren erg gevoelig voor blauw maar niet voor rood en nauwelijks voor groen. Sinds ongeveer een eeuw is er panchromatisch materiaal: dat is gevoelig voor alle kleuren, maar het is ook zo aangepast dat het de kleuren vertaalt in verschillende grijstinten, zodat je het verschil gaat zien tussen bijvoorbeeld blauw en groen. Vaak kan het handig zijn om een bepaalde kleur toch nog een wat donkerdere grijstint te geven, of juist lichter. Daar heb je dan weer filters voor: geelfilters voor een iets donkerdere weergave van de blauwe lucht, roodfilters voor dramatische donkere luchten en groenfilters voor lichtere bomen en donkerder huidskleuren en blauwfilters om blauwe ogen heel licht te maken.
Als je een kleurenfoto in Photoshop in zwart-wit omzet door de kleurverzadiging terug te brengen tot nul, krijg je zelden een optimaal resultaat. Je mist dan de juiste ‘vertaling’ per kleur in grijstinten. Lang geleden heb ik daarom een techniek verzonnen om de helderheid per kleur aan te passen. Tegenwoordig is die overbodig: die functionaliteit is ingebouwd.
Je zou zelfs kunnen zeggen dat in fotobewerkingsprogramma’s al die zwart-witfilters ingebouwd zijn. Soms zelfs letterlijk, maar de mogelijkheden zijn nog veel groter, je kunt iedere filter gebruiken die je maar kunt verzinnen.
Je kunt dus die grijstinten per kleur aanpassen. Het beste is om daarbij te bedenken wat je wil: wil je de hemel donker maken, dan moet het blauw donkerder worden, wil je korenvelden lichter maken, dan het geel lichter etc. Het werkt in bijna alle programma’s hetzelfde, maar we laten het hier zien in Adobe Camera RAW. Je hebt namelijk de grootste flexibiliteit en de hoogste kwaliteit als je de omzetting meteen in RAW doet.
'Lang geleden heb ik daarom een techniek verzonnen om de helderheid per kleur aan te passen. Tegenwoordig is die functionaliteit ingebouwd.'
1.
De eerste stap is het bewerken van de kleurenfoto, zodat hij qua contrast en kleur en belichting een vrij neutrale weergave heeft. Het aan je smaak aanpassen van helderheid en contrast doe je pas later, want nu kun je dat nog niet beoordelen.

2.
Nu de foto zwart-wit is, kijk je naar de B&W-mixer, die in het Nederlands gewoon zwart-wit heet. Daar zie je ook een knop ‘auto’.

3.
Druk je daarop dan wordt de foto waarschijnlijk helemaal niet beter. Meestal wordt de weergave van de kleuren in grijstinten zelfs slechter.

4.
Bij ons voorbeeld draait bijna alles om de weergave van het blauw van de hemel. Dat moet een flink stuk donkerder en dan steekt de bloesem ook mooi af. Toch is hier voorzichtigheid geboden: maak je het in grijs vertaalde blauw meteen erg donker, dan krijg je lelijke randjes op de verlopen van het blauw naar andere vertaalde kleuren.

‘Je zou zelfs kunnen zeggen dat in fotobewerkingsprogramma’s al die zwart-witfilters ingebouwd zijn’
5.
Je moet het blauw zo ver donkerder maken dat er net geen randjes zichtbaar worden. Omdat het blauw zijn eigen grijstint krijgt, is het later heel eenvoudig om het met behulp van een curve alleen deze tint donkerder te maken. Nu kunnen we in een moeite door het groen wat donkerder maken, zodat de voorgrond niet te licht blijft

‘Vaak kan het handig zijn om een bepaalde kleur toch nog een wat donkerdere grijstint te geven, of juist lichter’
6.
Dat geeft dan weer een storend verschil in de voorgrond tussen het groen en de kleur van de aarde. Daarom passen we ook het oranje aan.

7.
Nu wordt het tijd om het contrast en de helderheid van de foto aan te passen. Dat gaat het best met een curve. Iedere grijstint heeft zijn eigen plaats op de curve, probeer die desnoods via trial & error terug te vinden en de curve daaraan aan te passen. De curve heet trouwens in de Nederlands vertaling van Adobe kleurtintcurve, tamelijk tot heel erg idioot.

8.
Daarna kun je nog eens de weergave van individuele kleurtinten aanpassen. Dat is echter meer een kwestie van finetunen.
