Kleur is natuurlijk sterk afhankelijk van smaak, maar...

Uit het Handboek Macrofotografie: Kleuren bij macrofotografie

Redactie DIGIFOTO Pro 1897
Kleur is een belangrijk aspect waarop we de kwaliteit van een foto beoordelen. Nu is kleur sterk afhankelijk van smaak, maar er zijn enkele technische parameters die de kleuren van een opnamen bepalen.

CAMERAPROFIEL

Uit een soort rekenproces met naburige fotocellen worden op de sensor de RGB-kleuren van een pixel bepaald. Hierop worden nog allerlei gebruikersinstellingen van de camera losgelaten (witbalans, verzadiging, contrast en kleurtoon) om tot de uiteindelijke kleuren van de foto te komen. Deze worden echter pas uitgevoerd, nadat de RGB-waarden aan het kleurenprofiel van de camera zijn gekoppeld. Dit cameraprofiel is bij elke fabrikant verschillend. Daardoor ziet een foto er bij een Canon-camera anders uit dan diezelfde opname met dezelfde instellingen met een Nikon-camera.

ADOBE RGB EN SRGB

In elke systeemcamera is het mogelijk te kiezen voor AdobeRGB of sRGB. Beide zijn kleurruimten, waarin de RGB-waarden van de pixels zijn ondergebracht. De kleurruimte van AdobeRGB is groter dan van sRGB en dat betekent dat AdobeRGB meer verzadigde (=fellere) kleuren kan omvatten. We zouden geneigd zijn deze kleurruimte als standaard te kiezen. Dit is echter alleen zinvol als die felle kleuren aanwezig zijn en gewerkt wordt onder volledig kleurbeheer. Ook de output (beeldscherm en printer) moet deze verzadigde kleuren kunnen weergeven. Dit is voor ‘gewone’ beeldschermen en printers vaak niet het geval en bovendien zijn webbrowsers en online afdrukcentrales vaak geoptimaliseerd voor sRGB. Voor bijna alle onderwerpen, ook in de macrofotografie, voldoet sRGB derhalve uitstekend. Werk je in RAW, dan kun je achteraf in de RAW-converter nog kiezen of je sRGB (internet, afdrukcentrale) of AdobeRGB (eigen fotoprinter) aan de opname wilt koppelen.

Een parameter die we wel kunnen beïnvloeden en daarmee de kleuren van een foto, is de witbalans. Dit biedt de mogelijkheid de kleur van het omgevingslicht te compenseren, zodat een neutraal grijs (wit) onderdeel van de opname ook echt neutraal van kleur is. Voor de flexibiliteit van fotograferen beschikt elke camera over een automatische witbalans (AWB) en die voldoet in bijna alle lichtomstandigheden. Hoewel niet altijd perfect, zit de AWB er nooit echt ver naast. Wil je dat de witbalans de kleur van het omgevingslicht volledig compenseert, dan moet je een handmatige witbalans maken. Dit kan op elke moderne systeemcamera en geeft prima resultaten. Bedenkwel dat bij elke vast ingestelde witbalans (dus niet AWB) het veranderen van de lichtbron (andere lampen aan/uit, wisseling zon/wolken, het zich verplaatsen in een ruimte met menglicht) leidt tot een kleurzweem, die in extreme gevallen niet meer kan worden gecorrigeerd in de nabewerking.

Hecht je grote waarde aan het gebruik van de juiste witbalans, dan is er maar een antwoord en dat is overstappen op RAW. In de RAW-converter kan elke kleurtemperatuur worden ingesteld zonder dat dit invloed heeft op de kwaliteit van de afbeelding. Tevens kun je de witbalans dan creatief gebruiken en onderwerpen eenvoudig een warmer of kouder karakter geven.

TIP

De perfecte witbalans is alleen in te stellen als er ook een perfect neutraal grijs onderdeel in de foto aanwezig is. Dit is zelden het geval, dus is het raadzaam om een grijskaart in de fototas te hebben of Spyder Cube te gebruiken.

VERZADIGING, CONTRAST EN KLEURTOON

Zijn het cameraprofiel en ook de witbalans nog redelijk technisch van aard, de toepassing van de parameters verzadiging, contrast en kleurtoon zijn veel meer smaak- en onderwerpgevoelig. Sommige fotografen houden van een pittig plaatje en zullen een hoge verzadiging gebruiken om felle kleuren te krijgen. Anderen hebben voorkeur voor meer neutrale kleuren met een lagere verzadiging. Niet alleen de fotograaf of zijn publiek bepalen het karakter van de kleuren, maar ook het onderwerp. Een foto van een bos bloemen is gebaat bij heldere kleuren, terwijl dat bij sommige natuurfoto’s minder gewenst is. Ook het contrast heeft invloed op de kleuren. Bij een wat hoger contrast zullen de kleuren ook altijd iets feller zijn. Kleurtoon is een parameter die de kleuren in het spectrum laat verschuiven. Helder rood kan warmer worden gemaakt door naar geel te schuiven of kouder door rood naar blauw te verschuiven.

Steeds meer camera’s beschikken tegenwoordig over speciale voorgebakken beeldvormingsrecepten, waarin cameraprofiel, verzadiging, contrast, kleurtoon en verscherping volgens een bepaalde verhouding zijn ‘gemengd’ voor een specifiek onderwerp. Bij Canon zijn dit de zogeheten Beeldstijlen (Picture styles) met keuze uit bijvoorbeeld Portret, Landschap of Neutraal. Ze worden als een ‘sausje’ over de foto heen gegoten en laat weinig inbreng van de fotograaf toe. Wil je op het punt van verzadiging, contrast en kleurtoon een hoge mate van controle, dan is opnieuw RAW het voor de hand liggende alternatief.

TIP

Zowel bij een hogere verzadiging als een hoger contrast bestaat de kans dat subtiele kleurverschillen verdwijnen. Daarmee kan bijvoorbeeld het detail van kleine nerfjes in een rozenblad verdwijnen; ze versmelten tot een groot rood vlak. Het is raadzaam verzadiging en contrast ongemoeid te laten in de camera en deze parameters in een fotobewerkingsprogramma naar smaak aan te passen. In software gebeurt dan met meer controle en kan detailverlies worden vermeden.

ZWART-WIT

We vernoemen hier nog een aparte kleur en dat is zwart-wit. Voor sommige onderwerpen zorgt het ontbreken van kleur voor extra aandacht voor vorm en licht en dat kan ook bij macrofotografie zijn toepassing vinden en het onderwerp meer zeggingskracht geven. Om een zwart-witfoto te maken, zouden we de camera op grijswaarden (Monochroom of Black & White, BW) kunnen zetten en fotograferen in JPEG. We doen onszelf daarmee tekort, omdat we dan maar 256 grijstonen (8-bits) beschikbaar hebben om alle helderheidnuances te registreren en bovendien hebben we geen kleurenversie. Ook is de omzetting van kleur naar grijswaarden op basis van helderheid een voldongen feit en kunnen we de helderheid van de verschillende kleuren niet meer ten opzichte van elkaar verschuiven. Al deze problemen worden opgelost als we de camera op RAW zetten. In plaats van 8-bits hebben we dan 14-bits grijstinten (64.384) en we hebben altijd nog de kleurenversie. Ook kunnen we digitale filters toepassen, zodat de helderheid van de verschillende kleuren ten opzichte van elkaar kan worden verschoven. Daarmee kunnen we het karakter van het onderwerp beïnvloeden.

TIP

Als we in de camera of in een RAW-converter een grijswaardenfoto maken, dan is dit nog steeds een RGB-beeld. De waarden van rood, groen en blauw zijn echter gelijk, bijvoorbeeld 68, 68, 68  (donkergrijs) of 221, 221, 221 (lichtgrijs), waardoor er alleen grijstinten zijn. Een zwart-witfoto als een dergelijke RGB-bestand aanleveren bij een online afdrukcentrale geeft in veel gevallen het beste resultaat om een kleurzweem te voorkomen.

KLEUR BEOORDELEN

In deze paragraaf over kleur hebben we veel kenmerken onder uw aandacht gebracht en het is raadzaam om deze allemaal in ogenschouw te nemen als je met de kleuren van uw foto’s bezig bent. Er zijn echter twee aspecten die al die (technische) inspanningen teniet kunnen doen. De smaak van uw publiek is al genoemd. Dit kan een heel ongrijpbaar criterium zijn en is van persoon tot persoon verschillend. Voldoen de kleuren van een foto in ieder geval aan de smaak van de fotograaf, dan is de kleurweergave van de output (beeldscherm, beamer, afdruk) het tweede probleem in de  kleurbeleving. We kunnen dit grotendeels oplossen door kleurprofielen voor beeldscherm en printer te gebruiken, maar als de rest van de wereld dat niet gedaan heeft, dan zullen uw foto’s er op elke monitor of televisie of uit elke printer, anders uitzien. Ondanks deze ongrijpbare factoren moeten we als fotograaf de parameters die de kleuren van onze foto’s bepalen, natuurlijk zo bewust mogelijk kiezen en instellen, aangezien we dan de grootste controle hebben en kunnen werken met voorspelbare kleuren.

Dit artikel komt uit het Handboek Macrofotografie:

Auteur: Pieter Dhaeze

ISBN: 9789059409385

Uitvoering: hardcover, 204 pagina's

Prijs: € 34,99

Dit boek is onder andere verkrijgbaar via bol.com.

afbeelding van Redactie DIGIFOTO Pro

Redactie DIGIFOTO Pro | Redactie

Bekijk alle artikelen van Redactie