Roger Ballen - Skadukant

Ballen werd in 1950 in New York geboren, maar woont en werkt al ruim dertig jaar in Johannesburg, Zuid-Afrika. Tussen 1982 en 1994 richtte Ballen zijn fotocamera op de personen aan de randen van de Zuidafrikaanse samenleving. In zijn recente foto’s is de mens steeds meer verdrongen naar de marge van de voorstelling en peilt Ballen naar de duistere diepten van het menselijke bestaan – naar de ‘skadukant’, in het Afrikaans.

Autodidact

Als zoon van een beeldredactrice bij fotobureau Magnum begon Roger Ballen als autodidact al vroeg te fotograferen. Zo bracht hij aanvankelijk burgerrechten-activisten en anti-Vietnam-demonstranten in beeld, en fotografeerde hij gedurende jarenlange wereldreizen.

Roger Ballen, Dresie and Casie, Twins, Western Transvaal, 1993; uit de serie Platteland.
Courtesy Xavier Hufkens Gallery, Brussel.

Platteland

Hij studeerde psychologie en geologie. Vanaf 1982 vestigde hij zich als mijnbouw-ondernemer in Johannesburg. Op zoek naar mineraalrijke gronden raakte Ballen verzeild in afgelegen oorden. Het zijn deze dorpen en hun inwoners in Zuid-Afrika die hij begon te fotograferen. Hij bundelde deze foto’s in zijn boeken Dorps en Platteland, waarmee hij zijn reputatie als fotograaf vestigde. Vanaf de late jaren negentig namen zijn fotografische activiteiten de overhand op zijn bezigheden als mijnbouwer.

Roger Ballen, Lunchtime, 2001; uit de serie Shadow chamber. Courtesy Xavier Hufkens
Gallery, Brussel.

Complexe scènes

Na de voltooiing van zijn boek Platteland in 1994 ontwikkelde Ballen een unieke manier van fotograferen die een sterk participatief karakter heeft. In deze foto’s verwijderde hij zich steeds verder van de documentaire fotojournalistiek in de lijn van Magnum waarmee hij zijn carrière begon. Samen met de bewoners die hij opzoekt – variërend van arbeiders tot medicijnmannen en ondergedoken criminelen -, begon hij complexe scènes te bouwen, waarin hij voorwerpen die hij ter plekke aantrof samenbracht met tekeningen, huisdieren en mensen.

Roger Ballen, Sergeant F. de Bruyn, Department of Prisons employee, Orange Free State, 1992;
uit de serie Platteland. Courtesy Xavier Hufkens Gallery, Brussel.

De foto’s die het resultaat zijn van deze wonderlijke samenwerkingen hebben een sterk psychologische uitwerking en geven een schrijnend beeld van de menselijke conditie. Als mengvorm van fotografie, performance, assemblage-, installatie- en tekenkunst overstijgen zij het medium fotografie. Zij herinneren aan de verontrustende dromen van het Surrealisme en de Art Brut.

Expositie

De tentoonstelling in Museum Het Domein omvat zo’n 120 foto’s, die gezamenlijk een beeld geven van de ontwikkeling van Ballens oeuvre van begin jaren tachtig tot heden. Zo is er een selectie te zien uit de vroege documentaire series, net als foto’s uit de meer recente series Outland, Shadow Chamber en Boarding House.

Roger Ballen, Cut loose, 2005; uit de serie Boarding House. Courtesy Xavier Hufkens Gallery,
Brussel.

Bovendien zal voor het eerst een keuze getoond worden uit Ballens meest recente fotoreeks-in-wording, waarin vogels een centrale rol spelen. Ook zal Ballen in Het Domein een deel van zijn foto’s ensceneren in een speciale, in situ vervaardigde installatie van zijn hand. Hiermee gaat een lang gekoesterde wens van de fotograaf in vervulling. Met behulp van materialen, verzameld in Johannesburg en Sittard, zal hij een 'duizelingwekkend driedimensionaal environment' bouwen volgens dezelfde principes waarmee hij zijn foto’s construeert.

Roger Ballen, Untitled, 2009; uit de serie Birds. Courtesy Xavier Hufkens Gallery, Brussel.