Lightpainting: Creatief met licht

Wie het werk van natuurfotograaf Mike Muizebelt op de voet volgt, weet dat hij graag experimenteert met creatieve technieken. Lange sluitertijden, flitsen, meervoudige belichtingen, en het gebruik van hulpmiddelen hebben altijd zijn interesse gehad. Lightpainting hoort daar sinds enige tijd ook bij. En wanneer Mike iets oppakt, dan doet hij dat ook goed. De lightpainting beelden die hij het afgelopen jaar maakte, spreken voor zich. Lightpainting is niet nieuw. Deze techniek wordt al tijden gebruikt in met name nachtfotografie. Tijdens een lange belichting, vaak om de melkweg en sterren goed uit te laten komen, wordt een deel van de omgeving opgelicht door het schijnsel van bijvoorbeeld een zaklampje. Niets nieuws onder de zon dus, zou je denken. De juiste benaming zou volgens Mike eigenlijk lightdrawing moeten zijn: het tekenen van vormen in de lucht met allerlei hulpmiddelen als sterretjes, zaklampjes, Ledgo RGB lampen of de zogenaamde Pixelstick en/of Magilight. Mike: 'Er zijn talloze hulpmiddelen die je kunt inzetten, variërend van een paar euro tot honderden euro's. Dit maakt deze vorm van fotografie goed toegankelijk voor een groot publiek.' Er zijn veel verschillende manieren waarop je uiting kan geven aan je creativiteit bij lightpainting. De een wil felle lichten, de ander een donkere achtergrond om de nacht te benadrukken. Mike: 'Ik zoek bij mijn beelden altijd naar de juiste balans tussen omgeving, het model, compositie en vooral vormgeving en belichting. Beelden waarbij de omgeving nadrukkelijk onderdeel uitmaakt van het geheel, spreken mij het meeste aan.'

De techniek

Bij Lightpainting beweeg je gedurende een aantal seconden met een lichtgevend object door je beeld heen. Je sensor pikt dat licht op en geeft het weer in je uiteindelijke foto. Mike: 'Je snapt dus dat we meteen tegen een aantal variabelen aanlopen. Welke sluitertijd hebben we? Hoe snel beweeg je? Welke ISOwaarde stel je in? Voor welke lichtintensiteit van je lamp kies je? Welk diafragma past daarbij? Omdat ik persoonlijk beelden maak die ik zoveel mogelijk in harmonie wil hebben met het omgevingslicht, betekent dit dat ik continu mijn waarden aanpas. ISO, lichtsterkte van de lamp en sluitertijd hebben geen vaste waarde en worden bepaald door onder andere mijn snelheid van bewegen en de belichting die ik in de omgeving wil hebben. Je zult merken dat je na een paar keer oefenen een aantal uitgangswaarden hebt waarmee je later kan variëren. Zo begin ik vaak op ISO 400, diafragma f/18 en een sluitertijd van 3 tot 4 seconden. Naarmate het donkerder wordt, of ik mijn lamp aanpas, moet ik ook deze waarden aanpassen. Voor het lightpainten met een sterrenhemel boven mijn model werk ik zelfs met sluitertijden tot 20 seconden om zo ook die sterrenhemel mooi en goed in beeld te brengen.'

Behoorlijke zoektocht

De omgeving is voor Mike essentieel. Niet vreemd gelet op het feit dat Mike eens en vooral een natuurfotograaf is. 'Daarom kijk ik altijd eerst naar de omgeving. Hoe ga ik deze meenemen in mijn compositie. Met name zeegezichten spreken mij enorm aan bij lightpainting. Ik kies ook altijd voor een laag standpunt van mijn camera. Op die manier komt ook het vochtige strand mooi naar voren in het uiteindelijke beeld. Vervolgens kijk ik naar de belichtingssetting die ik wil hanteren voor de achtergrond. Dat vormt altijd mijn uitgangspositie. Wat betreft het diafragma begin ik al meteen te knijpen, naarmate de avond vordert en het omgevingslicht steeds minder wordt, zet ik “hem” nog verder open. Ook werk ik altijd in de bulb-stand en met manual focus.' Wanneer we kijken naar de enorme verzameling aan lightpaint tools die Mike inmiddels heeft, mogen we concluderen dat hij er een behoorlijke zoektocht op heeft zitten naar de juiste en meest geschikte tools. Wat werkt wel, wat werkt niet? Er verschijnt een brede lach op het gezicht van Mike terwijl hij de zoveelste tube tevoorschijn tovert uit een speciaal daarvoor bestemde tas. Hij heeft ze werkelijk in allerlei verschillende soorten, maten en kleuren. Mike: 'Daar zoek je vervolgens een zaklamp bij die in die tube past. Dat kan al een heel goedkope zijn, maar let er wel op dat het een zaklamp is die verschillende standen heeft. Het is fijn om de kracht van het licht te kunnen regelen. Daarnaast is mijn advies om de tube aan de bovenkant af te plakken. Doe je dat niet, dan krijg je bij bepaalde bewegingen, zeker bij het  maken van cirkels, lichtvlekken op de grond.  Dat moet je zien te voorkomen. Afplakken  dus! Op die manier kaatst het licht bovendien  terug de tube in en ontstaat nog meer  helderheid. Twee vliegen in één klap.' 

Los van aan de bovenkant afgeplakte tubes,  heeft Mike ook tubes in zijn verzameling  waarin hij bakpapier heeft verwerkt. Dat is  om reflecties tegen te gaan, licht hij toe. 'En  om te voorkomen dat ik mijzelf aanlicht, heb  ik ook tubes die van de achterkant zwart zijn.  Die heb ik gewoon afgeplakt met zwarte  tape. Ik maak en bedenk zoveel mogelijk zelf.  Je kan hier echt alle kanten mee op. Welke  kant je kiest, is heel persoonlijk. Ik wil er  graag mijn eigen sausje overheen gooien.  Voor mij is dat als gezegd vooral balanceren  met de omgeving. Gelet op mijn passie voor  natuurfotografie, wil ik dit ook in de natuur  doen. Dat betekent dat mijn compositie heel  belangrijk is. Denk hierbij aan de lucht en  de achtergrond. Met een goede natuurfoto  als basis, probeer ik daar een lightpainting  aan toe te voegen. Daarbij hou ik van grote,  uitbundige lichtbewegingen. Dat vind ik vrolijk. Ik hou in de regel absoluut niet van  somberheid in mijn fotografie.' 

Kijken we naar de beelden van Mike, dan zien  we dat hij veel speelt met kleur. Heeft hij een  voorkeur? 'Nee, dat wisselt heel sterk. Het  gebruik van oranje vind ik bijvoorbeeld heel  mooi bij de ondergaande zon. En wanneer  je kiest voor een wat blauwere witbalans is  het heel fraai daar een wat koeler licht bij  te gebruiken. Dan ontstaan mooie, koele  kleuren. Daar heb je veel invloed op en maakt  onderdeel uit van het creatieve proces. Dat  maakt het zo leuk. Al verkloot je het ook heel  gemakkelijk. Want staat je zaklamp iets te fel,  dan is je beeld direct overbelicht. Het is echt  zaak om de juiste balans te vinden tussen  jouw licht en het bestaande omgevingslicht.  Dat laatste licht verandert heel snel. Je moet  dus continu bijsturen. Het luistert allemaal  heel nauw. Daarom maak je op een avond  ook altijd maar een paar echte toppers. Wil je  prijsschieten, dan kan je maar beter niet gaan  lightpainten.' 

Dat Mike bepaald geen groentje meer is op  het gebied van lightpainting, blijkt onder andere ook uit de verschillende experttrucs  die hij aan mij prijsgeeft tijdens ons  gesprek. Dan, opnieuw met een grote lach,  'maar je mag ze niet allemaal prijsgeven.'  Mike: 'Wanneer er nog veel omgevingslicht  is, is het zaak dat je zaklamp ook veel licht  geeft om zo het effect te benadrukken. In  die situatie is het ook aan te raden je camera  vol open te zetten. Verder is het van belang  dat je model een lange rok draagt zodat je  je daar achter kunt verstoppen.' Dat laatste  klinkt logisch wanneer je eenmaal een idee  hebt hoe lightpainting werkt, maar tot voor  kort had ik hier niets van begrepen.  'Ook is het heel belangrijk om je model  goed aan te sturen', vervolgt Mike. 'Hij  of zij moet een geheel vormen met de  lichttekening. Het is dus echt zaak om goed  te communiceren. De beweging die jij maakt  met het licht is een kwestie van heel veel  spelen en oefenen. Wat werkt, wat werkt  niet? Wat gebeurt er als ik deze of deze  beweging maak? Dat is uitproberen, vallen  en weer opnieuw beginnen. Net zolang tot  je bepaalde bewegingen beheerst die een  resultaat geven waar jij blij van wordt. En  vervolgens is het dus zaak om daar je model  in te betrekken en die vervolgens ook zo  te posteren dat dat wat je in je hoofd hebt,  daadwerkelijk tot leven komt.'  Ik probeer het vervolgens even zelf, en  merk meteen dat dit bepaald geen sinecure  is. Het hele spel met de techniek, de tools  en het model maken lightpainten tot een  geweldige tak van fotografie waarmee je  bovendien waanzinnige resultaten kan  boeken. Maar het is verdomd lastig en  vereist technische kennis en oefening. Heel  veel oefening!

De moeilijke weg

We willen van Mike natuurlijk ook weten  waar zijn passie voor deze tak van fotografie  is ontstaan? Mike: 'Uit mijn drang om zelf  iets te creëren. Die behoefte heb ik heel  sterk en zie je eigenlijk altijd terug in mijn  fotografie. Het begon met nieuwsgierigheid.  Ik zag het voorbij komen en wilde daar ook  iets mee in mijn eigen werk. Hoe werkt  dit? Daar ben ik me in gaan verdiepen en  vervolgens ben ik er zelf mee aan de slag  gegaan.'  Was of is er één fotograaf die Mike op dit  gebied geïnspireerd heeft? Het is een vraag  waarover hij geen seconde hoeft na te  denken. 'Eric Paré is voor mij de meester  van het lightpainten. Wie interesse heeft in  deze vorm van fotografie moet ook zeker  een bezoekje brengen aan zijn website.  Ook bij hem vormt de omgeving de basis  van zijn foto. Daarin zet hij vervolgens zijn  model. Die werkwijze is moeilijk maar dat  intrigeert me. Ik vind het leuk te kiezen voor  de moeilijke weg. Ik heb dan ook vrijwel  alle fouten die je kan maken bij deze tak  van fotografie, gemaakt. Vervolgens is het  zaak om die fouten te analyseren en te  gaan sleutelen. Een ander reflectiekapje,  een andere instelling, de pose van je  model, de bewegingen die je maakt met  het licht... Door het heel veel te doen, leer  je vervolgens waarom het ene wel en het  andere niet werkt. Wanneer je dat eenmaal  in de vingers hebt, kun je unieke beelden  maken. Bijzondere beelden die jouw  portfolio verrijken. Bovendien, wanneer  je geen mooie zonsondergang hebt, dat  waar wij natuurfotografen allemaal voor  warmlopen, kun je met lightpainting  toch iets moois neerzetten. Je hoeft  dus niet langer te vloeken wanneer de  zonsondergang weer eens tegenvalt...'