Het verschil tussen documentaire fotografie en fotojournalistiek
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: de twee zijn nauw met elkaar verbonden. Het zijn beide geen eenvoudige manieren van fotografie, omdat de fotograaf de wereld om zich heen vastlegt. Hij of zij creëert als het ware een document over een bepaalde plaats in een bepaalde tijd. De foto’s vertellen een verhaal. Dat hoeft niet altijd het verhaal te zijn van een grootse gebeurtenis, zoals een bruiloft of een verjaardag, ook de kleine dagelijkse gebeurtenissen kunnen een verhaal vertellen. Het lastige bij beide vormen is dat de fotograaf weinig controle kan uitoefenen. Het streven is naar ‘echtheid’, dus zal hij of zij het moeten doen met wat ‘ie tegenkomt.
Toch zijn er verschillen, al zijn ze subtiel.
Documentaire fotografie
Binnen dit genre vallen alle soorten van fotografisch werk die streven naar het vastleggen van gebeurtenissen of omstandigheden die relevant zijn voor mensen. Dat kunnen gebeurtenissen zijn die belangrijk zijn voor onze geschiedenis, of de geschiedenis van een bepaalde groep, maar ook sociaal cultureel. Een documentaire fotograaf kan zich, met zijn fotografie, daarom een aantal verschillende functies toedichten: een aanklacht jegens iets, onderzoek, bewustwording creëren en soms ook entertainment.
Een documentaire fotograaf vraagt zich van tevoren af wat hij of zij wil laten zien met de foto’s, welke vragen het resultaat moet beantwoorden. Wanneer een documentaire fotograaf een onderwerp heeft gevonden, zal hij of zij daar van tevoren onderzoek naar doen. Vaak kost documentaire werk daarom meer tijd dan fotojournalistiek werk, want deze fase kán lang duren. Vaak is dat afhankelijk van tijd, geld en de nieuwsgierigheid van de fotograaf. Hierdoor weet de fotograaf meer over het vraagstuk of probleem en kan het daarom op een kundige, onderlegde manier vastleggen in beeld.
Het doen van onderzoek kan fotografen afschrikken. Maar dat hoeft niet te betekenen dat je continu met je hoofd in geschiedkundige boeken zit. Onderzoek betekent ook bekijken hoe fotografen bepaalde vraagstukken naar beeld vertaald hebben. Vaak zijn de onderwerpen redelijk nieuw of is er weinig over bekend: een goede reden om ze vast te willen leggen. Echter, vaak zijn er vergelijkbare situaties geweest, ergens anders of net met een andere achtergrond, maar als fotograaf kun je wel naar de aanpak van voorgangers kijken. En er juist een draai aan geven die bij jouw onderwerp past.
Door het doen van onderzoek en de tijd doe fotografen besteden aan de foto’s, raken velen erg betrokken bij het onderwerp. Zeker waar het gaat om sociaal maatschappelijke problemen is het hebben van kennis en het begrijpen van de achtergrond belangrijk, maar het zorgt ook vaak voor frustratie. Zeker waar het gaat om misstanden die van invloed zijn op andere mensen. Daarom zie je vaak dat documentaire fotografen op de bres springen voor datgene waar hun foto’s over gaan. Kijk bijvoorbeeld naar Frans Lanting, de natuurfotograaf die nu nauw betrokken s bij het stimuleren van mensen op het gebied van natuurbehoud.
Fotojournalistiek
Fotojournalistiek is meer georiënteerd op het geven van een zo waarheidsgetrouw mogelijk beeld van een sociaal relevante gebeurtenis, zo snel mogelijk. Veel van deze gebeurtenissen hebben een zeer grote mate van relevantie voor een bepaalde groep mensen, bijvoorbeeld politiek, economisc, sociaal of natuurgerelateerd. Fotojournalistiek wordt geacht ‘gelijk’ te hebben, de waarheid te laten zien. Ook als die waarheid rauw of niet prettig is. Misschien juist dan.
Omdat de taak van fotojournalistiek is om die ‘waarheid’ zo snel mogelijk te verspreiden, is er niet de ruimte om iets dieper te graven. Dat is ook niet de bedoeling ervan, in tegenstelling tot documentaire fotografie. Dit is wellicht één van de redenen dat fotojournalistiek nu deels vervangen wordt door burgerjournalistiek: mensen die gebeurtenissen vastleggen met hun mobiele telefoon.
De World Press Photo bekroont het werk van fotojournalisten, al kreeg de organisatie kritiek te verduren toen ze een nieuwe wedstrijd in het leven riep. In deze wedstrijd is het toegestaan om foto’s te ensceneren en te manipuleren. Deze ‘creative documentary photography’ zou hedendaagse storytelling moeten stimuleren.
Overeenkomsten
Beide manieren van fotografie streven naar een mate van ‘echtheid’ in hun foto’s. Gebeurtenissen speelden zich daadwerkelijk af, op de foto staan echte mensen , het is de bedoeling dat feiten verteld worden. Natuurlijk is er altijd de visie van de fotograaf, objectiviteit is een streven dat volgens velen nooit helemaal behaald kan worden. Maar het doel is om het te proberen, zowel in documentaire fotografie als fotojournalistiek.
Lees meer
