Corrigeren van objectieffouten: hoe en wat?

Sommige objectieven worden inmiddels ontworpen met de mogelijkheid om achteraf correcties toe te passen. Dat is niet zozeer luiheid of gemakzucht, maar het is een keuze.

Op basis van een afweging tussen de mogelijkheden om verschillende fouten in het ontwerp of achteraf te corrigeren kan deze keuze gemaakt worden. Een afwijking die gemakkelijk achteraf kan worden weggewerkt laat je dan in het objectief zitten, een andere afwijking die lastig achteraf weg te werken valt, kun je juist beter in het objectief zelf corrigeren. Want daar ligt de uitdaging bij het ontwerpen van een objectief, het is een eindeloze balans tussen wensen en mogelijkheden en vaak levert een verbetering van een bepaald afwijking een toename van een ander probleem op. Zo zijn vertekening en lichtafval redelijk simpel achteraf te corrigeren, maar sommige vormen van chromatische fouten juist minder. Bij een aantal camera’s kunnen die fouten al in de camera worden weggewerkt, vooral kleurfouten en lichtafval lenen zich daarvoor. Dat wordt dan toegepast op de JPEG-bestanden, terwijl de RAW-bestanden achteraf in software worden aangepast.

De correcties in het menu van een Canon camera

Panasonic en Olympus passen overigens verschillende objectief correcties al toe op de informatie die in het RAW-bestand bewaard wordt, daar kun je achteraf niets meer aan doen, maar dat hoeft ook niet. De makers van camera’s hebben hier vanzelfsprekend wel een voordeel boven de fabrikanten als Sigma en Tamron die objectieven maken voor verschillende cameramerken.

Gangbare correcties

Vertekening, lichtafval en kleurfouten langs randen in het beeld zijn de drie afwijkingen die in de regel geheel of gedeeltelijk achteraf in software worden gecorrigeerd. De basis voor de correcties kan gevormd worden door speciale informatie waarin metingen van een objectief zijn verwerkt. Dat is de manier om vertekening en lichtafval te corrigeren, die beide afwijkingen zijn immers niet met zekerheid uit elke foto op basis van de afbeelding terug te vinden.

De correcties in het menu van een Nikon camera

Bij Adobe zit die informatie in het ‘lensprofiel’, dat je als je handig bent automatisch bij het importeren toepast op al je foto’s. Dat werkt alleen als jouw objectief in de lijst van de software is opgenomen. Heb je er echt serieus zin in, dan is het overigens mogelijk om een eigen lensprofiel voor de Adobe software te maken. Het doel van de correcties is om de foto technisch beter te maken, maar dat levert wel kleine verliezen op in andere kwaliteiten.
De vertekeningscorrectie heeft een kleine negatieve invloed op de scherpte, het lichter maken van de hoeken van de foto levert daar iets meer ruis op. Je kunt een afweging maken, bij foto’s van gebouwen is de vertekening storender dan de nauwelijks zichtbare afname van de scherpte en dan is het zinvol om de kromme lijnen recht te laten rekenen.  Maar bij een foto van een bos zal de vertekening niet hinderlijk zijn en kun je besluiten om de correctie niet toe te passen. Bij foto’s binnen met weinig licht, waar ruis misschien een probleem is, zal het nauwelijks opvallen wanneer de hoeken van de foto wat donkerder zijn en kun je die correctie beter niet toepassen. Het zijn deze afwegingen die je zelf moet maken.

Kleurfouten

De kleurfouten in de hoeken van je foto’s kunnen worden gecorrigeerd zonder kennis over het gebruikte objectief. De RAW-software gebruikt kleurherkenning om die specifieke kleuren langs randen in je foto weg te halen. Dat gebeurt door ze grijs te maken. Deze correctie is heel zinvol en de voordelen zijn zo groot voor wat betreft de beeldkwaliteit dat het eigenlijk vanzelfsprekend is om deze correctie standaard in de basisaanpassingen van je camera of RAW-software aan te zetten. Het is mogelijk om de standaardkeuze van de software aan te passen om nog meer kleuren weg te laten rekenen, maar daar moet je heel voorzichtig mee omgaan, want voor je het weet wordt er teveel kleur in grijs omgezet. Leuk aan het feit dat de correctie op basis van het beeld werkt is dat het systeem ook werkt bij het reproduceren van oude dia’s. Ook die laten soms deze chromatische aberraties zien, maar de correctie in de software verwijdert ze probleemloos.

Het verwijderen van de kleurfouten in Adobe Lightroom

De kwaliteit

Wat overblijft aan verschillen is te wijten of te danken aan de kwaliteit van het gebruikte objectief. Enkele eigenschappen van die kwaliteit zijn te meten, het gaat dan vooral om de scherpte. De gebruikte camera heeft daar nauwelijks invloed op, instellingen in de camera of de software wel. Uiteraard kun je ook de vertekening en lichtafval meten, maar wanneer je die min of meer standaard in de software corrigeert zijn die kwaliteiten wat minder van belang. Andere eigenschappen zijn niet te meten, met name wanneer het gaat over de onscherpte. Hoe die wordt weergegeven, met of zonder vreemde randen, hoe mooi zacht de verlopen tussen kleurvlakken zijn, het heeft allemaal veel invloed op je foto’s. Hoe groter de sensor hoe meer deze eigenschappen opspelen. Maar het is niet echt te meten, het is toch vooral een kwestie van smaak of je de onscherpte zoals die door een objectief wordt weergegeven mooi of lelijk vindt.

Het toepassen van de objectiefcorrecties in Adobe Lightroom

Hier het verschil, boven zonder, onder met de correcties in de software. De lijnen zijn recht geworden en de gekleurde randjes zijn verdwenen.

Bron: NIDF - Nederland Instituut Digitale Fotografie