Geluid opnemen bij filmen: wat je moet weten

Tekst Dré de Man

Dit artikel is gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 3.2025

Hier lijkt het wel alsof de camera oorwarmers op heeft, maar op zich is het een effectieve en goedkope manier om het geluid van de ingebouwde microfoons
bij buitenopnamen aanzienlijk te verbeteren.

geluid opnemen bij het filmen

Laten we beginnen met het goede nieuws: alle camera’s bieden in principe de mogelijkheid om geluid in goede kwaliteit op te nemen. Zelfs mp4 biedt al een aardige kwaliteit en de andere formaten zeker. Een groot probleem bij het filmen met geluid is echter, dat je niet de altijd mogelijkheid hebt het volume te bepalen. Je moet dan toch een zekere marge hebben en naarmate die groter wordt, krijg je meer ruis. Of uiteraard, als de marge te klein is en je te harde geluiden opneemt, vervorming.   

‘Je moet dan toch een zekere marge hebben en naarmate die groter wordt, krijg je meer ruis’

Daar komt nog bij dat de kwaliteit beperkt wordt door de dynamiek van de pre-amp en de DA-omzetter in de camera. Wat je ook nog als goed nieuws zou kunnen zien, is dat de camera’s allemaal een microfoon hebben, vaak zelfs twee. Dat is bijzonder handig, maar dan vooral als je met de camera geluidsopnamen wil maken om de echte geluidsopname mee te synchroniseren. Met de ingebouwde microfoon(s) is het namelijk niet goed mogelijk om een goede geluidsopname te maken en dat is het slechte nieuws. De microfoons zijn noodgedwongen erg klein en zitten in de camera. Het eerste houdt in dat er geen ruimte is voor een groot membraan en de kostprijs van de onderdelen is ook beperkt. Erger is dat ingebouwde microfoon(s), zoals de naam al zegt, in de camera zitten. Dat heeft twee nadelen. Het eerste is dat de geluiden van en rond de camera zeer luid worden opgenomen. Dat kan dan de scherpstelmotor van het objectief zijn, maar ook geluiden van het bedienen van de camera en soms zelfs het ademen, hoesten of niezen van de cameraman of -vrouw.  

Een groter nadeel is verbonden met het feit dat bij geluid het opnamestandpunt ook verder van groot belang is. Geluid is – als het in stereo is opgenomen – driedimensionaal. We kunnen niet alleen horen of het zich links of rechts bevindt, maar we kunnen ook de afstand inschatten en zelfs de hoogte. Dat biedt heel veel mogelijkheden om het geluid heel mooi op te nemen – maar niet met de ingebouwde microfoon. Hoe voorzie je dan een film van geluid? Er zijn drie manieren 

1. Achtergrondmuziek monteren. 

2. De geluidsingang van de camera gebruiken met een of meer betere microfoons. 

3. Extern geluid opnemen bij het filmen en monteren. 

Achtergrondmuziek 

Bij documentaire-achtige films, maar ook wanneer het geluid dat je opgenomen hebt onbruikbaar blijkt, kun je altijd andere geluiden toevoegen. Dat kan gewoon een achtergrondmuziekje zijn. Op internet vind je al je vrij snel gratis muziek die rechtenvrij is en voor een gering bedrag ook muziek die net iets beter is. Let er wel op dat je eigen muziekvoorkeur niet aan de kijkers opdringt. Het grote nadeel van popmuziek is dat het vaak heel erg onrustig is. Een nog groter nadeel ervan is dat je heel veel verschillende soorten hebt en maar weinig mensen hebben geen hekel aan meerdere soorten. Het grappige bij klassieke muziek is dat veel mensen zeggen er niet van houden, maar dat bij bijna alle films klassieke muziek gebruikt wordt. 

‘Let wel op: zo’n microfoon is mono en dus klinkt het geluid als snel vrij saai’

Daar kan het dus vaak wel, omdat het wordt gehoord als filmmuziek. Echter, moet je ook hier opletten: een Wagner Opera zal zelden passen. Orkestmuziek meestal wel en pianomuziek is bijna altijd passend. Het belangrijkste is: de muziek moet de beelden ondersteunen. Dat wordt dan voor een heel belangrijk deel bepaald door het ritme. Dat moet passen bij de film en bij het ritme van de montage. 

Geluidsingang 

Vrijwel alle camera’s hebben een geluidsuitgang. Die dient meestal als een tweeledig doel: je kunt er een signaal van bijvoorbeeld een mengpaneel op aansluiten of een microfoon. In dat laatste geval kun je vaak fantoomvoeding inschakelen. Je hebt twee soorten microfoons: dynamische of condensatormicrofoons. Die laatste zijn beter maar hebben, als ze geen ingebouwde batterij hebben, een voedingsspanning nodig. Meestal kun je dat in de menu’s van de camera instellen.

Het probleem dat je microfoon zich nog steeds op enige afstand van de geluidsbron bevindt (zeker bij teleopnamen) kun je deels oplossen door een richtmicrofoon. Let wel op: zo’n microfoon is mono en dus klinkt het geluid als snel vrij saai. Zorg er in ieder geval voor dat je een microfoon gebruikt van een goed merk zoals Sennheiser. De microfooningang kun je ook gebruiken voor een ontvanger en een of meer lavalier, dus dasspeld microfoons, of uiteraard andere microfoons. In zo’n geval is het volume waarschijnlijk controleerbaar en is de geringere dynamiek van de camera-ingang niet zo’n probleem.  

In een afgesloten ruimte is de noodzaak om de microfoon ver van de camera te plaatsen vaak niet zo groot, maar let er wel op dat de microfoon vrij dicht bij de spreker staat, dan klinkt een stem veel beter. 

De Tascam CA-XLRd-AN XLR voedt het signaal van twee kanalen direct aan de lijningang van de camera. De richtmicrofoon op de foto kan dus nog gecombineerd worden met (of met wat trucs) meer andere microfoons.

Externe recorder  

De ideale manier om geluid op te nemen is via een externe recorder. De recorders met 32 bit (dubbele) pre-amps, de Zoom F3 en Tascam FR-AV2, hebben beide 32 bit pre-amps, twee XLR-aansluitingen en fantoomvoeding. Je kunt dan microfoons aansluiten geluid opnemen zonder dat je een geluidsniveau hoeft in te stellen: de dynamiek van de recorder vangt alles op. De Tascam biedt zelfs de mogelijkheid om voor de tweede microfooningang een vertraging in te stellen zodat je beide signalen perfect op elkaar kunt afstellen. Beide recorders hebben een eigen voeding en kunnen via een USB-C-kabel ook nog eens extern gevoed worden. Werk je binnen, dan zijn er nog meer mogelijkheden, bijvoorbeeld het gebruik van een laptop met een USB audio interface zoals uit de Focusrite Scarlet-reeks. Als je dan ook geluid met de ingebouwde microfoon(s) opneemt en dat gebruikt voor het synchroniseren met het extern opgenomen geluid, dan heb je meteen ook het beeld perfect gesynchroniseerd met het externe geluid.  

De golfvormen van het geluid zijn heel gemakkelijk op het oog te synchroniseren, Zie de screenshot op de volgende pagina. Het kan bij Première ook wel automatisch, al lukt dat niet altijd.  Dit is ook de manier om de beelden van verschillende camera’s met elkaar te synchroniseren – afgezien van een time-code uiteraard. Geluid dat opgenomen wordt in de buurt van datgene wat of degene die je filmt, klinkt bijna altijd beter dan wat je op een afstand opneemt. 

Met de Tascam FR-AV2 of de Zoom F3 heb je op locatie twee gebalanceerde microfooningangen en kun je desnoods dagen geluid opnemen bij het filmen.

Wind en dode katten 

Vaak zie je microfoons met iets omheen dat veel gelijkenis vertoont met een dode kat. De beschermingen die tot doel hebben het geluid van de wind te vermijden worden dan ook vaak dead cats genoemd. Sommige microfoons of camera’s bieden de mogelijkheid om lage frequenties uit te filteren (high pass filters). Dat helpt ook wel tegen de wind en tevens tegen trillingen van de microfoon of van de bevestiging ervan op de flitsschoen. Toch is zo’n dode kat veel effectiever en bovendien heb je dan het voordeel dat lage tonen die er wel toe doen, nog steeds hoorbaar blijven.  

Bewerken 

Vrijwel al het geluid dat je opneemt, moet nog bewerkt worden. Dat kan met de gratis software Audacity of, als je een Adobe-abonnement hebt, met Adobe Audition. Zorg ervoor dat het volume vrij constant is en niet te zacht en pas de frequenties aan. Meestal helpt het om lage tonen iets harder te maken, dan klinkt het wat warmer. Maak je de tonen rond 3.000 en 4.000 kHz harder, dan is de tekst beter verstaanbaar. Beluister het geluid niet alleen via een koptelefoon maar het liefst ook via monitor luidsprekers. Het risico is anders groot dat je geluid héél goed klinkt via jouw hoofdtelefoon, maar heel beroerd via bijvoorbeeld een laptop.  

Op dit screenshot uit Adobe Premiere Pro zien we twee beeldtracks en drie geluidskanalen. Duidelijk is te zien hoe ze op basis van de visuele weergave van het geluid gesynchroniseerd kunnen worden. Zijn er korte harde geluiden (zoals bij het begin van applaus of wanneer je zelf even in je handen klapt) dan wordt het wel heel eenvoudig om exact te synchroniseren. Let ook op de groene ‘M’s: die geven aan dat twee van de drie geluidskanalen ‘mute’ zijn, dus niet gebruikt worden – behalve dan om te synchroniseren natuurlijk. Het geluid dat wel te horen is (A2) had ik bij deze concertregistratie apart opgenomen met vier microfoons en een laptop en die weer tot één stereo-kanaal gemixt in Adobe Audition.

Conclusie 

De ingebouwde microfoon(s) van de camera leveren om meerdere redenen geen goed geluid. Er zijn echter allerlei manieren om wel goed geluid op te nemen.' Of: 'Gelukkig zijn er allerlei manieren om wel goed geluid op te nemen. Let er wel op dat geluid (idealiter) een driedimensionaal karakter heeft en dat dat moet passen bij de beelden.