Emiel van Moerkerken – Retrospectief

De positie van Emiel van Moerkerken is in de Nederlandse fotografiegeschiedenis even belangrijk als ongrijpbaar. Zo maakte hij in de jaren zestig reportage­achtige foto’s voor het blad van het Nederlandse Leger des Heils, terwijl hij in dezelfde periode het satirische blootblad Gandalf voorzag van prikkelend beeld­materiaal. In de jaren dertig en veertig werkte hij vooral surrealistisch. 

Hij had een fascinatie voor de verhouding tussen waarneming en het onderbewuste, en de relatie tussen seksualiteit en fantasie. In Nederland was hij een van de weinige fotografen die zich met surrealisme bezig hielden.

Jetty V., december 1938, gelatinezilverdruk © Fotoarchief Van Moerkerken, Amsterdam

Vrouwen

Van Moerkerken fotografeerde legio vrouwelijke modellen met puntgave huid en soms emotieloze of licht angstige oogopslag. Verlangens en fantasieën die zich in het onderbewustzijn afspelen zijn thema’s die juist door de surrealisten in beeld worden gebracht. In het oeuvre en het privéleven van Van Moerkerken komen talloze mooie vrouwen voor; zelf noemde hij zich dan ook een ‘coureur de femmes’.

Documentair

Een spel van licht, duisternis en gevoel voor detail kenmerken zijn landschappen en stadsgezichten. Vanaf eind jaren veertig krijgt zijn fotografie een meer documentair karakter, wat zichtbaar wordt in zijn latere fotoboeken Amsterdam (1957) en Meisjes van Nederland(1959). Deze mix van reportage en documentaire is ook terug te zien in zijn vele schrijvers- en kunstenaarsportretten van onder anderen Simon Vestdijk, Gerard Reve en W.F. Hermans.

Lindengracht Amsterdam, 24 september 1956 © Fotoarchief Van Moerkerken, Amsterdam

Korte films

In de tentoonstelling wordt, behalve het uitgebreide overzicht van Emiel van Moerkerkens fotografie, doorlopend een viertal van zijn korte films vertoond, waaronder Volgend jaar in Holysloot. De kunstenaar speelt hierin zelf de hoofdrol van een blinde die door allerlei landschappen loopt op weg naar het dorpje Holysloot. De film die onlangs werd gerestaureerd en gedigitaliseerd door het Nederlands Filmmuseum (EYE) won in 1983 een Gouden Kalf voor de beste korte film.

Gerard Reve, september 1955, gelatinezilverdruk © Fotoarchief Van Moerkerken, Amsterdam