Concert- en theaterfotografie: Een praktijkverhaal
De uitdagingen van concertfotografie
Wie graag alles in control heeft, kan zich maar beter niet wagen aan concertfotografie. Binnen deze tak van sport heb je namelijk helemaal nergens controle over. Nou vooruit, op twee dingen na; je standpunt en de bediening van je camera. Al het andere kun je vergeten. Jij hebt als fotograaf geen enkele invloed op de artiest zoals je ook géén controle hebt over het licht. Je bent kortom volledig afhankelijk van je eigen kunnen. Met die wetenschap komt de lat voor een goede concertfoto behoorlijk hoog te liggen. Concertfotografie is een uitdaging en het vergt tijd om het onder de knie te krijgen.
Belangrijkste gereedschap
Het zal niemand verrassen maar ook binnen de concertfotografie zijn de camera en de objectieven de belangrijkste stukken gereedschap. Jij moet de vertaalslag maken van wat er op het podium gebeurt naar een foto. Dat doe je natuurlijk door heel goed zelf te kijken, maar uiteindelijk is het de camera die de vertaalslag maakt. Van groot belang hierbij is een camera die niet van slag raakt van hoge ISO-waarden. Dat is een absolute must. Het licht tijdens concerten is vaak mooi en sfeervol maar voor fotografie is het feitelijk altijd te donker. Met ISO 100 of 200 kun je echt wel inpakken. Denk eerder aan waarden van 1600, 3200 of zelfs hoger. Het goede nieuws – al is dat natuurlijk helemaal geen echt nieuws meer – is dat de moderne camera daarvan totaal niet in de stress schiet.
Snellere burstrate?
Afgezien van die hoge ISO-waarden zijn er aan de camera eigenlijk niet zo veel voorwaarden. Of het moet een snellere burstrate zijn. Dat laatste is echter heel persoonlijk. De ene fotograaf geeft er de voorkeur aan om te knallen, de ander schiet zijn beelden liever gedoseerd en één voor één.
Persoonlijk ben ik meer van die laatste aanpak. Met de huidige technieken kun je tijdens een optreden gemakkelijk duizend foto's of meer maken. Echter, wie regelmatig concerten en of theateroptredens fotografeert, komt al snel tot de ontdekking dat het niet verstandig is de ene na de andere 48 gb kaart vol te schieten. Al dat beeld moet tenslotte ook uitgezocht en bewerkt worden. Ga er maar aan staan. Slimmer is het om tijdens het optreden het juiste moment te kiezen. Zo zien we tijdens optredens dat bepaalde lichtpatronen zich regelmatig herhalen. Neem nu de drummer. Die zit heel vaak achteraan op het podium. In zeer beperkt licht bovendien. Zo af en toe valt er even een mooie lichtbundel op hem of haar. Dat is het moment waarop jij als fotograaf moet toeslaan.
Veel belangrijker dan wel of geen snelle burstrate zijn de objectieven. Wie zich serieus wil toeleggen op concertfotografie, kan niet om lichtsterke objectieven heen. Zo zal een lens op f/2.8 simpelweg meer licht binnen laten dan een lens op f/5.6. Dat maakt het voor de camera eenvoudiger om te focussen, én, niet geheel onbelangrijk, voor de fotograaf om dingen te blijven zien. Een ander heel belangrijk aspect is dat je als fotograaf met een lichtsterke lens wat sluitertijden betreft fatsoenlijke waarden kunt blijven halen. Een voorbeeld: wie een foto maakt met een lens op diafragmawaarde f/2.8 en uitkomt op een sluitertijd van 1/250 zou in datzelfde geval met een diafragmawaarde van f/5.6 uitkomen op een sluitertijd van 1/60. Probeer dan nog maar eens scherpe foto's te maken tijdens een dynamisch optreden. Kortom, lenzen met een groot diafragma zijn een absolute must. Heb je die niet in je tas, dan doe je er verstandiger aan gewoon te genieten van het optreden.
Positie
Afgezien van die lichtsterke objectieven komt het bij concertfotografie in belangrijke mate aan op de plaats die je inneemt tijdens het optreden. Of beter gezegd; de plaatsen! Alles vanuit hetzelfde standpunt is saai. Van plek veranderen tijdens een concert is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Het kan tijdens een optreden tenslotte behoorlijk druk zijn. Probeer daarom niet teveel moeite te steken in de beste plek als deze een brug te ver blijkt te zijn. Dat klinkt wellicht tegenstrijdig met het voorgaande maar in dat geval gaat er te veel energie verloren.
Wanneer je als fotograaf een accreditatie hebt, of een uitnodiging van de artiest zelf om te fotograferen tijdens zijn of haar optreden, dan heb je veel meer mogelijkheden dan wanneer je gewoon tussen het publiek staat. Begeef je je tussen het publiek en sta je niet vanaf het eerste nummer vooraan het podium, dan kun je die plek maar beter uit je hoofd zetten. Het zal verspilde moeite blijken. Moeite die ten koste gaat van je fotografie. Een zoom-objectief zoals een 70-200mm biedt in een dergelijk geval prima uitkomst. Bovendien kun je ook vanaf een afstand toffe en sfeervolle foto's maken.
Brede blik
Lukt het je wel om een plekje vooraan te bemachtigen, focus dan niet alleen op close-up beelden. Vergeet in dat geval ook niet je groothoeklens te gebruiken. Kortom, een brede blik. Daarmee kun je prachtige overzichtsfoto's maken van het podium. Een tweede camera met een ander objectief is in dat soort gevallen meer dan raadzaam. Dat is niet voor iedereen weggelegd, het huren van een tweede body is in dat geval een absolute aanrader. Tijd en ruimte om van objectief te wisselen, is er tijdens een concert nauwelijks. Bovendien is de kans groot dat je tijdens het wisselen van objectief hét moment misloopt. Dat kun je jezelf achteraf nooit vergeven.
Camera-instellingen tijdens concertfotografie
Veel gestelde vragen met betrekking tot concertfotografie gaan over de instellingen van je camera. Dat is echter zeer persoonlijk. De ene fotograaf zweert bij bepaalde instellingen op zijn camera, de ander doet het compleet anders. Zo schiet ik bij voorkeur in stand M – alles handmatig - en compenseer ik ter plekke.
Als gesteld is er niets zo veranderlijk als het licht tijdens een optreden. Dat maakt het voor een camera lastig om te doen wat jij ziet. Wanneer de artiest een bepaalde houding of gezichtsuitdrukking aanneemt die jij op dat moment wilt vastleggen, dan zal de foto een stuk donkerder uitpakken wanneer er in de achtergrond opeens een lamp gaat schijnen. Dat had jij niet in gedachten. Hoe bepaal je dan de sluitertijd, het diafragma en de ISO? Het klinkt misschien weinig hoopgevend, maar dat is een beetje vogelen. De eerste foto is misschien te donker of te licht maar aan de hand van die foto kan je wel zien wat je nog moet compenseren.
Dé basis tijdens concertfotografie
Om te beginnen is een open diafragma tijdens een optreden dé basis. Ga in eerste instantie zo laag mogelijk zitten. Bij zoomobjectieven is dat dus f/2.8, bij vaste brandpunten kan de opening nog groter. Soms is een tandje kleiner net beter. Een objectief kan misschien wel op f/1.8 fotograferen maar als je je diafragma dan instelt op f/2.8 levert dat misschien net iets scherpere beelden op. Vervolgens heb je nog twee waardes om te bepalen: sluitertijd en ISO. Te beginnen met de sluitertijd. Daarmee bepaal je de bewegingen van je onderwerp. Persoonlijk kies ik altijd voor een sluitertijd waarbij de actie van de artiest “bevriest”. Dit begint zo om en nabij de 1/60. Maak je gebruik van langere brandpunten, dan zal je ook snellere sluitertijden moeten gebruiken. Als laatste compenseer je met je ISO. Natuurlijk hou je die bij voorkeur laag maar dat is als gezegd zo goed als onmogelijk tijdens een concert of theateroptreden.
En ja, dit is een tijdrovende manier van fotograferen en ja, daarmee loop je de kans er af en toe naast te zitten, maar op die manier heb jij de controle. Onder het motto: dan heb ik in ieder geval nog ergens controle over tijdens een optreden.
De beelden bij dit artikel nader verklaard
'In ruim 25 jaar heeft kleinkunstartiest Stef Bos een eigen plaats in de Nederlandstalige muziek ingenomen. Hij stond op het toneel, schreef liedjes (o.a. voor Clouseau) en was op de Belgische televisie te zien. Zijn grote doorbraak kwam begin jaren negentig met de hit ‘Papa’. Het album, ‘Is dit nu later’, verkocht dubbel platina en werd bekroond met een Edison en de Zilveren Harp. Daarnaast ontving Stef onder andere ook een Gouden Harp, de Pall Mall Exportprijs en de Jan van Riebeeck penning. Met een grote fascinatie voor Afrikaanse culturen bleef Stef actief met schrijven, theatertours en televisie optredens. Zo bracht hij een hele reeks albums en een aantal boeken uit, zowel in het Nederlands als in het Afrikaans. Hij werkte op verschillende platen samen met diverse Afrikaanse muzikanten. De thema’s ‘reizen’ en ‘Afrika’ vonden en vinden weerklank in zijn voorstellingen. Op 11 januari 2018 reisde Stef af naar Paradiso, het betekende zijn debuut in de Amsterdamse poptempel. Muziek van Stef leent zich goed voor theaters met stoeltjes. Optreden in het clubcircuit is er simpelweg nooit van gekomen. Zijn nieuwste plaat 'Kern' vond Stef een echte 'band' plaat, want opgenomen met zijn vaste muzikanten. Een mooie gelegenheid om op 56 jarige leeftijd zijn debuut in Paradiso te maken. De beelden bij dit artikel werden op deze bijzondere en unieke avond gemaakt.
© Remco Stunnenberg
Lees ook: Fotoboek Saal Digital
Lees meer
