Behind the shots met Ezra Böhm | De reuzen van Schiedam

21 juni, 2025 - 17:00

Door: Redactie DIGIFOTO Pro

In DIGIFOTO Pro 2.2025 lees je mijn verhaal over de Jeneverstad Schiedam: een stad met een roemrijke geschiedenis en een rauw karakter dat nog altijd zichtbaar en voelbaar is als je erdoorheen loopt. De zeven imposante molens, de reuzen van Schiedam, torenen hoog boven de huizen uit en geven de stad een sfeer die je nergens anders vindt. Sommige malen nog altijd graan voor de jeneverstokerijen, precies zoals eeuwen geleden. De ambachten van molenaars en jeneverstokers zijn springlevend en vormen het kloppend hart van de stad. In Behind The Shots deel 2 vertel ik hoe ik dit erfgoed heb vastgelegd: van mijn voorbereiding en lichtgebruik tot de kracht van geënsceneerde fotografie.

Tekst en fotografie Ezra Böhm, Ambassadeur DIGIFOTO Pro

Locatiescout

Tijdens de locatiescout in Schiedam bezoek ik verschillende molens om te kijken welke het meest geschikt is voor de shoot. Daarbij let ik op:

De authenticiteit van de molen: In hoeverre ziet de molen er nog uit zoals vroeger, en is hij esthetisch mooi om te fotograferen?
Het licht in en rondom de molen: Waar zitten de natuurlijke lichtbronnen, zoals raampartijen, lampen, kaarsen of andere lichtbronnen die ik kan gebruiken om de scène te belichten? Met een app kijk ik waar de zon opkomt en wat haar baan is gedurende de dag. Persoonlijk gebruik ik Sun Path, maar er zijn talloze apps met deze functie.
De werkwijze van de molen: Ik wil een goed beeld hebben van het proces in de molen met de handelingen die daarbij horen, oude gebruiken, gereedschappen of werkkleding — maar ook de geschiedenis en het verhaal van de molen en zijn werkers, die je eventueel kunt verwerken in de foto’s.
Molen De Vrijheid is een molen die nog volop in bedrijf is en niet wordt gebruikt voor andere doeleinden zoals een museum, restaurant, kantoor of woning. In deze molen zijn nog elke dag gepassioneerde molenaars aan het werk om het graan te malen voor, onder andere, de jeneverstokerijen in de stad. Het werk gebeurt nog volledig op authentieke wijze, en de molen zelf oogt en werkt nog altijd zoals honderden jaren geleden. Op de molen zijn drie generaties molenaars actief, waarin Tygo Speelmeijer, met zijn 17 jaar, een mooie toevoeging is aan het verhaal. Juist omdat het boek gaat over het in stand houden en dus doorgeven van traditionele ambachten, zijn jonge werkers hierin cruciaal voor de toekomst.

Regie pakken en loslaten

De twee maalstenen op een korenmolen zijn het hart van de fabriek en moeten al het graan vermalen tot meel. De maalzolder heeft twee stenen en is precies gespiegeld, waardoor ik kan kiezen welke kant het beste is om te fotograferen. Ik zie dat rechts de zon precies door de deur heen schijnt, wat ik goed kan gebruiken als effectlicht. Dit effectlicht is duidelijk zichtbaar op de rand van Theo’s hoofd, zijn jas en de opgehangen jute zakken. Het licht dat op de maalsteen schijnt, heb ik apart belicht met een Godox AD600, een reflectorkap en een +1 CTO-filter (oranje kleurcorrectie). De zon komt namelijk niet echt op de maalsteen omdat hij deze hoek niet haalt, maar dat valt de kijker niet op.

Ik vraag de andere molenaars of ze het kruiwiel (het houten rad dat je door de deur ziet, waarmee de molen op de wind wordt gezet) zo kunnen draaien dat het precies mooi zichtbaar is door de deuropening. Ik kijk rustig naar de scène en verplaats nog enkele elementen, zoals de jute zakken aan de rechterkant, het schepje en de touwtjes met labels, om sfeer toe te voegen aan de scène en rust en balans te creëren. Vervolgens plaats ik een 75 cm octabox met een ½ CTO-filter vanaf de linkerkant met een boom arm op Theo. Normaal gesproken volg ik hierin de richting van de zon of een andere lichtbron om een persoon te belichten, maar aangezien het zonlicht bijna recht van achteren komt en de maalsteen flink wordt opgelicht, kies ik ervoor om dit als 'bron' te gebruiken voor het licht op Theo’s hoofd. Eenmaal opgezet, vraag ik Theo om ‘gewoon’ aan het werk te gaan met malen, zoals hij dat altijd doet. Zo kan ik zien hoe hij staat en beweegt achter de maalsteen. Het controleren van het meel, precies op het moment dat het meel uit zijn handen glijdt, is een mooie handeling om vast te leggen. Ik vraag hem eerst nog om achter het koord te gaan staan in plaats van ervoor, zodat hij met zijn lichaam meer open naar de camera kan staan.

In dit geval vind ik het mooi om Theo in de camera te laten kijken. Maar omdat ik dit zo specifiek vraag en we het al enige tijd proberen wordt de kracht van Theo’s blik logischerwijs was zwakker en wat geforceerder. Ik besluit dit los te laten en Theo gewoon even zijn gang te laten gaan. Na enig moment vraag ik hem snel om even op te kijken. De blik die hij daar geeft is gelijk pakkend en oprecht. Juist omdat het nu spontaan gebeurt.

Het is belangrijk als fotograaf om de regie te pakken, kritisch zijn op elk detail en duidelijk zijn wat het model kan verwachten en moet doen. Dat compositioneel alles klopt, het licht goed staat en de scène mooi schoon is. Jij als fotograaf weet het beste wat er moet gebeuren om die perfecte foto te krijgen. Maar het is ook goed om aan te voelen wanneer je bepaalde dingen even moet loslaten. Vooral bij onervaren modellen kan steeds aanwijzingen geven ook verstikkend werken, waardoor ze onnatuurlijk gaan bewegen en kijken. Een bijzonder moment, een sterke blik of ontspannen houding komt vaak op de momenten dat de fotograaf het model even zijn gang laat gaan en hij zich op zijn gemak voelt.

Technische uitdaging

De graanzolder is de volgende bijzondere plek van de shoot, waar zich nog dagelijks sfeervolle taferelen afspelen. Het verplaatsen van de gemalen graanzakken naar verschillende etages gebeurt hier nog volledig authentiek. Het touw dat via vloerkleppen helemaal naar boven loopt, wordt aangedreven door windkracht. Dit proces heet luieren.

Een prachtige scène, maar ik zie ook enkele fotografische uitdagingen. Het hoge plafond dwingt me helemaal naar achteren om beide werkers überhaupt in beeld te krijgen. Ik leg mijn camera op de grond en wip hem wat omhoog. Het gebrek aan licht in de ruimte zorgt ervoor dat ik in mijn instellingen weinig speling heb. Met de uiteindelijke instellingen van 1/100 sluitertijd, f/2.8 diafragma en ISO 800 moet ik de mannen vragen om wat langzamer dan normaal te bewegen. Gelukkig staan ze redelijk ver van de camera en relatief op dezelfde afstand, waardoor ze met een laag diafragma toch nog scherp zullen zijn. Het scherpstelvlak loopt namelijk van voor naar achter. En ook al zit er veel ruimte tussen de twee molenaars, is dat vooral in de hoogte. Bij mijn Canon EOS R5 is het schieten met ISO 800 geen probleem. Oudere camera’s zouden hier wel te veel korrel door genereren. Omdat ik tethered schiet en dus direct de foto te zien krijg op mijn laptop kan ik in Capture One gelijk de foto bewerken en zien hoeveel informatie er nog in de donkere delen van de foto zit. Ook zie ik de foto groot en kan ik goed beoordelen wat er nog moet veranderen. Vooral in dit geval dat mijn camera een onhandige positie heeft en ik anders de hele tijd moet gaan liggen.

We verplaatsen de zakken zo, dat het geheel een mooie compositie vormt. Af en toe maak ik een foto om te zien hoe het er vanaf de camera uitziet. Door de zakken rechts hoog op te stapelen en langzaam af te bouwen naar links, ontstaat er een diagonale lijn richting het midden, waar het hoofdonderwerp zich bevindt. Zo gebruik ik de omgeving om de aandacht van de kijker naar de juiste plek te sturen.

Ik voeg nog een smalle softbox van 30x120 cm toe aan de rechterkant van Theo om hem iets los te laten komen van de achtergrond, en ik zet de hazer aan voor wat meer drama in de scène.

Zon en vuur nabootsen

Nadat het graan is gemalen tot meel, worden de zakken naar de jeneverstokerijen in de stad gebracht om te worden gebruikt voor het beslag van de jenever. Rechtsboven in de foto zie je het meel in het houten vat verdwijnen. Het beeld dat je hier ziet is geïnspireerd op de schrijnende tradities die vroeger in de fabrieken werden gehouden. Door werkdagen van wel zestien uur moesten de stokers zichzelf verplicht op de been houden met hun eigen gestookte jenever. Elk uur riep de meesterstoker zijn mannen bij elkaar, waarna iedereen zijn eigen jeneverglaasje onder de pet vandaan haalde en een shot kreeg voor energie. De glazen waren voetloos, dus nippen of wegzetten was niet mogelijk. Met meer dan één liter per dag per persoon, werden de arbeiders verslaafd gemaakt om hen zo in de stokerij te houden. Een zwarte kant van de vroegere Schiedamse werkcultuur, maar des te belangrijker om te blijven vertellen.

Het totale proces van dit beeld heeft meer dan drie uur geduurd. Dat komt door een licht set-up van 5 lampen, die allemaal perfect gericht moesten staan en op elkaar afgestemd moesten worden. Daarnaast is het een scène met veel personen en handelingen en dus een compositionele uitdaging. Ik begin het beeld met een donkere basis en stel mijn camera in op het buitenlicht. Alle lichten in de stokerij heb ik uitgedaan; de ruimte is dus zo goed als donker. De stokerij wil ik oplichten met een enkele flitser die de inkomende zon nabootst.

Voor de ‘inkomende zon’ heb ik een sterke lamp nodig die de zon kan overpoweren. Hiervoor gebruik ik de Godox AD600 met een +1 CTO-filter, om het licht van de flitser te matchen met de warmte van de zon. Ik positioneer de flitser zo, dat hij precies door de deur zichtbaar is. Vervolgens plaats ik een kleine Godox TT350 flitser met twee +1 CTO-gels eromheen gewikkeld tussen de houtskool in de oven. Na een paar keer verplaatsen vind ik de juiste positie, waarin het licht vanuit de oven het deurtje raakt met een warme, vuurachtige gloed. Dit effect zou met realistisch licht nooit mogelijk zijn, aangezien zonlicht vele malen feller is dan vuur. Daardoor zijn vuur en zon in werkelijkheid nooit tegelijkertijd goed zichtbaar in één beeld. Doordat je de sterkte van een flitser wél kunt aanpassen, is dit effect op deze manier toch te bereiken.

Op dit punt staat de basis van het licht goed en haal ik de modellen erbij. Ik plaats ze globaal op hun plek en controleer hoe het ‘zonlicht’ op hen valt en pas de richting nog iets aan zodat het licht het gezicht van de meesterstoker raakt. Daarna voeg ik twee invullichten toe om de diepe schaduwen te verzachten: een 120 cm octabox rechts achter mij en een 30×120 cm softbox met grid, horizontaal geplaatst, rechts van de twee mannen rechtsboven in het beeld.

Als alles staat begint het puzzelen: wie moet waar staan, hoe houden ze hun attributen vast en waar moeten ze heen kijken? Het middelpunt van de scène is de hoofdstoker. Hij moet zichtbaar schreeuwen, en zijn fles is een centrale punt in het beeld. De pet met het voetloze glaasje is een belangrijk en herkenbaar onderdeel van het verhaal, dus kies ik ervoor dat de linker man dit attribuut hanteert. De overige mannen zijn er om de bedrijvigheid in de fabriek voelbaar te maken, op zo’n manier dat ze compositioneel bijdragen aan de scène.

Wanneer iedereen zijn plek heeft gevonden, is het een kwestie van een paar keer schreeuwen voor de hoofdstoker en voor de andere mannen om in hun rol te blijven. Ik tel steeds af van drie naar nul zodat iedereen weet op welk moment hun houding en blik precies zoals afgesproken moet zijn.

Martin bronscheer | Camera Canon EOS R5 | Objectief Canon RF 15-35mm F2.8L IS USM | Diafragma f/8.0 | Sluitertijd 1\100

Claire-obscuur voor dramatische beelden

Het beeld van het stoken is op eenzelfde manier opgebouwd als het overzichtsbeeld: de zon is nagebootst met een Godox AD600 buiten, voorzien van een reflectorkap en een +1 CTO-filter. Ook hier is het licht uit de ketel gesimuleerd met een Godox TT350, inclusief twee +1 CTO-filters. Het vuur zelf is later digitaal in de ketel toegevoegd. Het nabootsen van het vuur met een flitser heeft niet alleen als voordeel dat je de lichtsterkte kunt regelen, maar ook de richting ervan. Aangezien het deurtje van de ketel vrij laag zit, zou echt vuur het gezicht van de jongen niet verlichten. Door de flitser strategisch richting de rand van het deurtje te plaatsen en iets omhoog te kantelen, kan ik het licht toch op zijn gezicht laten vallen.

De donkere, karakteristieke locaties van deze twee ambachten vormen het perfecte decor voor sfeervolle ensceneringen. Ik liet me inspireren door de oude meesters als Rembrandt van Rijn, Gerrit Dou en de Utrechtse Caravaggisten, die hun scènes opbouwden vanuit een donkere basis met enkele lichte accenten. Deze schilderachtige techniek, bekend als clair-obscur, zorgt voor een krachtig contrast. Het is een stijl die ik graag toepas in mijn fotografie, omdat het niet alleen veel dramatiek creëert, maar ook tijdloze sfeer oproept.

Wie is Ezra Böhm?

Ezra Böhm is een kunst- en reclamefotograaf met een passie voor visuele storytelling. Opgegroeid in Utrecht en opgeleid aan de Fotovakschool in Amsterdam, heeft hij zich ontwikkeld tot een veelzijdig fotograaf die zowel eigen werk creëert als opdrachten uitvoert binnen de culturele sector. Naast zijn fotografie deelt hij zijn kennis door middel van workshops en cursussen over fotografie, flitstechnieken en beeldbewerking. Daarnaast organiseert hij groepscursussen bij enkele ambachten uit zijn boek Forgotten Heroes. Benieuwd naar zijn werk en workshops? Neem een kijkje op ezrabohm.com en volg hem op Instagram via @ezrabohm_official.

Heb jij het artikel in DIGIFOTO Pro 2.2025 nog niet gelezen? Haal hem nu in de winkel of bestel de online editie hier.