Schaapherders Nederland in beeld door Ezra Böhm

Tekst en fotografie Ezra Böhm 

Dit artikel is gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 3.2025

Struinend door het hoog begroeide gras, zo ver je kunt kijken is er niks. De herder stuurt met een simpele kreet en een handbeweging zijn twee honden aan om de enorme kudde schapen bij elkaar te houden. In een klein dichtbevolkt land als Nederland is dit beeld nog maar lastig voor te stellen, maar niets is minder waar. Sterker nog, de schaapherders zijn nog altijd van essentieel belang voor het behoud van de biodiversiteit in Nederland.

De typisch Nederlandse heidelandschappen zijn wereldberoemd en staan op de lijst van werelderfgoed. Deze landschappen zijn ontstaan in de middeleeuwen door, de intensieve begrazing van schapen op gekapte stukken land. Deze eeuwenoude werkwijze wordt vandaag de dag nog steeds op dezelfde manier toegepast, waardoor het karakter van deze velden niet is veranderd. De begrazing van het land zorgt voor een explosie aan biodiversiteit, waarin iedere plant- en diersoort zijn eigen natuurlijke plek inneemt.

'Als wij stoppen met ons werk, zal het hier binnen een paar jaar volledig dichtgroeien, en dat gaat ten koste van veel bijzondere plant-en diersoorten,' zegt herder Aart van den Brandhof.

Minder plant- en diersoorten is een groter risico op plagen, ziektes en overlast. De natuur in Nederland is geen wilde natuur, maar is grotendeels aangelegd en die moeten we dus zelf in balans houden. Van alle biodiversiteit die in Nederland oorspronkelijk aanwezig was, is nu nog maar 18% over. Daar moeten we dus heel zuinig op zijn. De herders en hun kuddes spelen daar een belangrijke rol in.

De zoektocht naar mijn ideale schaapherders in Nederland

De herders die eeuwenlang vol passie en toewijding de Nederlandse landschappen vorm en leven hebben geven, mogen niet ontbreken in het fotoboek Forgotten Heroes. In het bijzonder omdat het beroep onder druk staat middels verkeerde beslissingen en gebrek aan waardering en het verdient daarom om op een voetstuk geplaatst te worden. In mijn zoektocht naar een schaapsherder voor het boek, kom ik een filmpje tegen op YouTube met een herder die qua uitstraling zo uit de 17e eeuw zou kunnen komen.

Een man rond de 40 met een verweerde kop, prachtige ogen, lang haar en een baard. Hij draagt zelfgemaakte authentieke kleding en loopt met een handgesneden loopstok. Ik moet en zal deze man voor mijn lens krijgen. Echter, wordt in de video de naam van de herder niet genoemd, geen bedrijf, geen plek, niks… 

Ruim twee weken lang ben ik op zoek geweest. Via het YouTube account, de plek waar de video gefilmd was, het pontje in de buurt waar de herder ooit gewerkt zou hebben en de straat waar hij voorheen gewoond heeft, kom ik bij een winkel tegenover het voormalige huis van de herder. De eigenaar van deze winkel gaat voor mij opzoek en een week later krijg ik de vrouw van de herder aan de telefoon, aangezien de herder zelf geen telefoon heeft. Al snel geeft ze mij aan hem door: Thomas van der Meij. Een van de meest bijzondere en goedaardige mensen die ik ooit heb ontmoet. Wellicht door zijn sterke christelijke overtuigingen, maar vooral omdat hij volledig zichzelf is: authentiek, rauw, enthousiast en met het hart op de juiste plek. Hij is openhartig, wil graag helpen, maar is aan het vechten om weer aan het werken te kunnen met zijn kudde. 

‘Er wordt steeds minder gekozen om het land te laten begrazen door schapen’

Aart van den Brandhof Camera Canon EOS R5 | Objectief Canon RF 50mm F1.8 STM | Diafragma f/2.2 | Sluitertijd 1/800s

Thomas van der Meij Camera Canon EOS R5 | Objectief Canon RF 15-35mm F2.8L IS USM | Diafragma f/6.3 | Sluitertijd 1/400 | ISO 200

Een zwaar en bewogen beroep

Een makkelijk bestaan heeft Thomas niet. Hij loopt zeven dagen in de week van licht tot donker met de schapen door het land en lichamelijk beginnen de jaren te tellen. Thomas is, zoals de meeste Herders in Nederland, afhankelijk van tijdelijke contracten via natuurbeheerders door het hele land. Die bepalen wat er met het land gebeurt. Hij moet elk jaar weer hopen dat hij genoeg opdrachten krijgt om van rond te komen en dat wordt met het jaar lastiger. Er wordt steeds minder gekozen om het land te laten begrazen door schapen. Veel vaker kiest men de goedkopere optie waarin de natuur wordt kortwiekt met grote machines, wat erg schadelijk is voor de biodiversiteit. Ondanks de strijd van Thomas om zijn passie te kunnen blijven uitvoeren, klaagt hij niet. 'Ik ben een vrij mens en voel mij onderdeel van de natuur. Dat is waarvoor we op de wereld zijn gekomen,' zegt hij. 

De omstandigheden van schaapsherder Aart van den Brandhof, die werkzaam is op de Planken Wambuis, zijn daarentegen wel vele malen gunstiger. Want naast de lange en arbeidsintensieve werkdagen die ook voor Aart gelden, heeft de overheid gekozen om dit natuurgebied op Veluwe constant te laten begrazen door schapen. Hierdoor kent het gebied twee schaapskooien als thuisbasis voor de kuddes en hun herders. 

Zij trekken er vanuit dit punt dagelijks op uit om het landschap op een natuurlijke manier te behouden. Geen onzekerheid met vergunningen en een vaste thuisbasis waar de schapen veilig zijn. Ook al kan van ‘helemaal veilig’ niet meer gesproken worden sinds de wolf zijn intrede heeft gedaan in Nederland. Vooral op de Veluwe zijn meerdere roedels al actief en  om de haverklap komen meldingen binnen van doodgebeten schapen.  Aart haalde enkele weken geleden nog het nieuws omdat hij een wolf 

van een van zijn schapen afschopte, die op klaarlichte dag werd aangevallen. De regio denkt hard na over oplossingen met neppistolen, grotere herdershonden of extra beveiligde hekken. 

‘met de komst van de wolf wordt dit klusje er niet makkelijker op’

Aart maakt zich flinke zorgen om de gewenning van de wolven aan mensen. 'Hier lopen veel wolven en veel mensen, de wolven worden steeds minder bang.  We zien steeds meer filmpjes van fietsers die wolven hebben gezien van betrekkelijk dichtbij. We moeten echt met z’n allen zorgen dat ze bang blijven voor ons anders kunnen we ze niet meer verjagen bij de kudde op den duur, wolven leren zo snel.' Wel zijn ze in het zuidwesten van de Veluwe nu gestopt met het afschieten van wild. 'Hopelijk trekken ze daardoor meer achter wild aan dan achter schapen. Al durf ik niet te zeggen hoe lang dat goed gaat.' 

Camera Canon EOS R5 | Objectief Canon RF 28-70mm F2L USM | Diafragma f/8.0 | Sluitertijd 1/160 | ISO 200

Aart van den Brandhof Camera Canon EOS R5 | Objectief Canon RF 28-70mm F2L USM | Diafragma f/8.0 | Sluitertijd 1/200 | ISO 200

Nederland op haar mooist

Op een warme ochtend in November stappen we met de crew in het leven van Thomas.  Samen met een filmer en assistent worden we rond een uur of zes verwelkomd langs de weg met een kopje zelfgemaakte dennenthee. We stappen de caddie van Thomas in en vervolgen onze weg door het bos richting het Nationale natuurgebied Kennemerland.  Een prachtig heuvelachtig duingebied gelegen onder Haarlem. Aangekomen bij de schapen moet eerst het enorme hekwerk opgeruimd zien te worden. Omdat Thomas geen vaste werkplek heeft met een schaapskooi, omringt hij de schapen 's nachts met een hekwerk om de volgende dag weer door te trekken. Met de komst van de wolf wordt dit klusje er niet makkelijker op.  

Geen kiertje kan onbeveiligd blijven en sinds kort ligt er stroom op de hekken.  

'Een pokkewerk,' zo noemt Thomas het, terwijl hij lacht als een boer met kiespijn. Het wordt langzaam 

lichter en we vinden onze weg door de duinen naar de top van het natuurgebied. Uitkijkend over twee meren en de Noordzee in de verte, voel ik in elke vezel van mijn lichaam dat ik getuige ben van een uniek stuk Nederlandse cultuur. Een traditioneel beroep dat niet alleen prachtig is, maar ook van groot belang is om dit natuurgebied met al haar biodiversiteit te behouden. 

Thomas vertelt met pijn in het hart dat er steeds vaker gekozen wordt voor de bewerking van de natuur met machines. 'Zo’n machine wiekt het hele gebied kaal, inclusief alle kleine beestjes en bijzondere kruidachtige planten. Dan kan de natuur weer van vooraf aan beginnen. Een schaap eet alleen de snelle grassen ertussenuit en geeft de natuur, met al haar verscheidenheid aan begroeiing, de kans een plek te creëren voor elk diersoort. Er zijn grazers nodig om de natuur te laten floreren, zo zit de natuur nou eenmaal in elkaar.'  

Richting het dal naderen we een grote kam in het zandoppervlak. Er ontstaat een idee om de kudde schapen met de honden over de kam te jagen voor een spectaculair beeld. Met de opkomende zon in onze rug staat Thomas klaar om de honden achter de kudde te sturen. Met één handbeweging schieten ze van hun plek waarna de schapen als buffels de kam af denderen. 

Ik sta midden in het gedrang en terwijl ik door mijn zoeker kijk zie ik van alle kanten schapen langs mij heen schieten. In het beeld is een schaap te zien die zwevend in de lucht hangt, enkele schapen die kiezen voor de makkelijke weg en een drietal op de top dat twijfelt om te gaan en de herder die alles onder controle lijkt te hebben. Een scène waarin het herderschap op spectaculaire wijze wordt laten zien. 

Iets om naar om te kijken 

De beelden uit het hoofdstuk van de schaapherders laten ons anders kijken naar de Nederlandse landschappen. Uitgestrekt, rauw en uniek in de wereld, maar ook kwetsbaar en zwaar onder druk. Meekijkend over de schouder van deze bijzondere figuren, die de schoonheid van ons land maar al te goed kennen, geven zij ons nieuwe inzichten over hoe wij moeten zorgen dat onze natuur behouden blijft. De enorme toegevoegde waarde van schaapherders op het gebied van zinvol natuurbehoud en cultuurhistorische waarde laat zien dat zij meer aandacht en zorg verdienen en er actief moet worden ingezet om vaker voor de schaapherders te kiezen dan voor de goedkopere machines die de natuur alleen maar verder de afgrond in drijven. De biodiversiteit die Nederland nog over heeft, zal op alle mogelijke wijze voorzichtig mee moeten worden omgegaan.  

Okky Bos Camera Canon EOS R5 | Objectief Canon RF 15-35mm F2.8L IS USM | Diafragma f/2.8 Sluitertijd 1/60 | ISO 640

Wie is Ezra Böhm? 

Ezra Böhm is een kunst- en reclamefotograaf met een passie voor visuele storytelling. Opgegroeid in Utrecht en opgeleid aan de Fotovakschool in Amsterdam, heeft hij zich ontwikkeld tot een veelzijdig fotograaf die zowel eigen werk creëert als opdrachten uitvoert binnen de culturele sector. Naast zijn fotografie deelt hij zijn kennis door middel van workshops en cursussen over fotografie, flitstechnieken en beeldbewerking. Daarnaast organiseert hij groepscursussen bij enkele ambachten in nederland uit zijn boek  

Forgotten Heroes.  

Benieuwd naar zijn werk en workshops? Neem een kijkje op ezrabohm.com en volg hem op Instagram via  @ezrabohm_official. 

Leer van de meester zelf: Exclusieve Fotoworkshops met Ezra Böhm  

Drie jaar lang reisde fotograaf Ezra Böhm door Nederland om de unieke wereld van traditionele ambachten vast te leggen in zijn bekroonde fotoboek Forgotten Heroes. Nu deelt hij deze kennis in exclusieve fotoworkshops bij de ambachten uit het boek zelf! Ben jij een ervaren amateurfotograaf of semi-professional en wil je je verder ontwikkelen in geënsceneerde fotografie, werken met extern licht 

en efficiënte workflows? Dit is je kans om je fotografie naar een hoger niveau te tillen, terwijl je de schoonheid van eeuwenoude ambachten vastlegt. 

Schrijf je in voor deze unieke workshops en leer direct van de meester. Meer informatie en inschrijving op ezrabohm.com