Henri Cartier-Bresson’s beslissende moment

Amy Schutte 2853
Henri Cartier-Bresson (Chanteloup-en-Brie, 22 augustus 1908 )is een van ‘s werelds meest toonaangevende fotografen. Hij was eigenlijk min of meer de eerste fotojournalist en je hebt ongetwijfeld wel eens werk van hem gezien, al dan niet bewust. De Fransman was als kind al gek op schilderen. Na een aantal reizen vestigde hij zijn aandacht op fotografie, "vastbesloten om het leven te betrappen."

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, deed Cartier-Bresson korte tijd dienst in het Franse leger. Tijdens de inval van Duitsland in Frankrijk werd hij door de Duitsers gevangengenomen, waarna hij wist te ontsnappen. Omdat werd aangenomen dat hij was overleden, organiseerde het Museum of Modern Art in New York in 1946 een postume expositie. Cartier-Bresson overleed op 95-jarige leeftijd in Céreste (Alpes-de-Haute-Provence). Postuum kreeg hij in 2006 de Prix Nadar.

Zijn zin - en boek- ‘the decisive moment’ (het beslissende moment) zijn wereldberoemd. Wat hij daarmee bedoelde is meervoudig.

Compositie

Cartier-Bresson legt uit dat we, als kijker, een foto benaderen zoals we dat met een schilderij doen: in zijn geheel en in een oogopslag. In een foto is compositie het resultaat van verbanden, de organische coördinatie van elementen zoals je het observeert en opneemt. Compositie kun je niet naderhand opleggen, want je kunt compositie niet van vorm onderscheiden.

Beweging bevriezen

Een fotograaf werkt met beweging alsof het een voorspeller/voorgevoel is van hoe het leven zich op dat moment zal ontwikkelen. Maar in een beweging is er een moment waarop de bewegende elementen zich in balans vinden. Fotografie moet dit moment vangen en het exacte evenwicht van dat moment bevriezen.

Fotografisch oog

Het fotografisch oog is constant aan het evalueren. Als fotograaf kun je lijnen vormen door eenvoudigweg je hoofd een fractie naar links of rechts te bewegen. Hij kan het perspectief aanpassen door alleen zijn of haar knieen een beetje te buigen. Door met de camera dichterbij het onderwerp te gaan of juist verder weg te bewegen kan hij details benadrukken, waardoor het ondergeschikt of juist overweldigend wordt. Uiteraard moge duidelijk zijn dat Cartier-Bresson geen fan was van foto’s nabewerken of bijsnijden.

Instinct

Volgens Cartier-Bresson kan deze compositie volledig instinctief tot stand komen. Soms wacht je op iets dat staat te gebeuren. Je hebt bijvoorbeeld al alle ingrediënten voor een goede foto, maar er mist gevoelsmatig nog iets. Je kunt er wellicht de vinger niet eens precies op leggen wat dat is. Misschien loopt er net iemand je kader binnen. Je volgt deze persoon en wacht, tot je een op een bepaald moment afdrukt. Op dat moment kan het soms voelen alsof je iets goeds te pakken hebt. Als je later de foto bekijkt, ontdek je allerlei geometrische vormen en je ondervindt dat - als je op het ‘decisive moment’ afgedrukt hent, je instinctief een patroon hebt gecreëerd, en dat zonder dat patroon je foto zielloos was geworden.

Journalist

Als fotojournalist wilde Cartier-Bresson de wereld vastleggen zoals die zich voor hem ontvouwde. In de moderne genres zou hij waarschijnlijk als straatfotograaf worden bestempeld, maar met een journalistieke rand (al zou je kunnen beargumenteren dat elke straatfotograaf die de wereld op een bepaalde plek vastlegt zoals die op dat moment is, journalistiek werk maakt). Cartier-Bresson leerde, als een van de eersten, dat mensen zich anders gaan gedragen zodra er een foto wordt gemaakt. Dat tast de ‘echtheid’ van een foto als journalistiek document aan. Daarom streefde hij naar onzichtbaarheid. Hij gebruikte kleinere camera’s dan de meesten van zijn collega's in die tijd (meestal een Leica 35mm Rangefinder). Het schijnt zelfs zo te zijn dat Cartier-Bresson de glimmende delen van zijn camera met matzwarte verf weg werkte. Hij gebruikte geen flits, omdat hij dat zowel onbeleefd vond alsmede hij een extra belichte foto geen weergave van de realiteit vond.

Zien

Fotografie is eigenlijk het perfecte huwelijk tussen techniek en kunst. Maar Cartier-Bresson interesseerde zich nauwelijks voor het technische aspect van fotografie. Hij zag de camera alleen als een middel om zijn visie op de wereld vast te leggen. Hij was toen al van mening dat fotografen ‘teveel bezig waren met techniek, maar niet met zien’. Niet kijken, maar zien.

“Voor mij is fotografie tegelijkertijd het in een fractie van een seconde herkennen van de significantie van een bepaalde gebeurtenis evenals het organiseren van vormen om deze gebeurtenis op de juist manier te uiten.” - Henri Cartier-Bresson.

 

afbeelding van Amy Schutte

Amy Schutte | Redacteur

Bekijk alle artikelen van Amy