Interview: Sacha de Boer

Interview: Sacha de Boer

Redactie DIGIFOTO Pro 4961
Een bijzondere foto maken met een indrukwekkende compositie en verhaal is al moeilijk genoeg. Des te meer als je dit moet doen onder de extreme omstandigheden waar fotograaf Sacha de Boer zich in bevond op Gjoa Haven, een volkomen geïsoleerd eilanddorpje op de Noordpool. Wij spraken haar over deze bijzondere ervaring.

Tekst: Cees Visser
Fotografie: Sacha de Boer

Waarom zou je je in een omgeving wagen met temperaturen van -35 °C, op een plek die tijdens de wintermaanden slechts te bereiken is met een vliegtuigje – en dan alleen als het weer het toelaat? Waar ijskoude dagen liever donker dan licht zijn? En waar een acute blindedarmontsteking je bij ontstentenis van een goed uitgeruste dokterspost serieus in de problemen brengt? Sacha de Boer kan antwoord geven. Gjoa Haven – want daar hebben we het over – is één van de bijzonderste dorpjes op aarde. Het is het domein van de Inuit, de Eskimo's van Groenland en Canada, wier manier van leven door westerse invloeden onder druk staat. Het is ook het oord waar de legendarische, Noorse ontdekkingsreiziger Roald Amundsen tussen 1903 en 1906 twee overwinteringen doorstond. Het is nog meer: het winterse landschap met zijn eindeloze witte vlaktes vormt een spectaculair decor. 'Alsof je in een gigantische fotostudio staat.'

Tweede keer

Het was De Boers tweede presentie. Acht jaar eerder bracht ze in het kielzog van een documentairemaker – die vervolgens niet ging – een bezoek aan de Inuit. De Boer vertelt dat ze ook toen met haar camera rondliep en ontdekte dat er zich veranderingen in het dorpje en zijn duizend inwoners voltrokken. Die constatering legde de kiem voor haar belangstelling voor dit landschap en de bewoners. In samenwerking met Nikon vertaalde die interesse zich eind vorig jaar naar een tweede trip.

'George Konana is een van de beste jagers van het dorp. Soms gaat hij nog op pad met zijn sledehonden, maar hij vindt het tegenwoordig makkelijker om op jacht te gaan met de sneeuwscooter; die vergt minder verzorging dan zijn honden en je rijdt er zo mee weg. Zijn zoon en neef gaan liever mee jagen dan naar school.'

Zuiderling

'De totale isolatie spreekt me aan, het levert bevreemdende beelden op. Zo’n jager die in een compleet witte omgeving staat… En die foto dan overbelichten.' Ze bevestigt dat ze onder die omstandigheden in haar element is, waarbij haar journalistieke achtergrond helpt in haar contact met bewoners. 'Je moet als Zuiderling – zo noemen ze buitenstaanders - op zo’n plek open minded zijn, nieuwsgierig zijn, vragen blijven stellen. Waar ik het dan over heb? Niet alleen over hun leven en dromen, maar ook over koetjes en kalfjes. Zo ontstaat er een band en stuit je op de verhalen - en vervolgens de beelden.'

Een verhaal waar De Boer op stuitte, was dat er in Gjoa Haven mogelijk nazaten van Amundsen woonden, te herkennen aan hun kale hoofd, omdat de Inuit namelijk niet kaal worden. 'DNA-onderzoek naar de Noorse familie van Amundsen bracht aan het licht dat de "kale Inuit" geen nazaten van Amundsen zelf waren, maar van het team van Amundsen. Ofwel, Amundsen heeft zich daar destijds netjes gedragen, maar enkelen leden van zijn gezelschap niet.'

'Een paar kilometer buiten Gjoa Haven is een vuilstort waar je van alles tegenkomt; oude auto’s, de kapotte schoolbus, wasmachines en verroeste zeecontainers. Het is een surrealistisch landschap als de sneeuw een verzachtend laagje legt op alle troep. Ook hier heb ik twee stops overbelicht, waardoor het meer op een airbrush-tekening lijkt.'

Nomaden

Juist dit soort verhalen wakkerden De Boers fascinatie voor de manier van leven van de Inuit aan. Hoe hou je je dagelijks staande onder zulke omstandigheden? Tegelijkertijd wilde ze een open blik behouden, om te zien welke verhalen er nog meer zijn. 'Of ik daarin geslaagd ben? Ja, ik vind van wel. Ik heb zo’n beetje alle aspecten van hun levensstijl vastgelegd.' Volgens De Boer leverde dat niet alleen beelden op van gelooide koppen van stoere jagers met hun sledehonden, maar ook foto’s van een doelloos leven. Ze legt uit dat de Inuit van oorsprong nomaden zijn, die 's winters in iglo's en 's zomers in tenten leefden. In de jaren zeventig kwam de Canadese overheid op het idee dat ook de Inuit mee moesten doen met de vooruitgang, waarop ze ertoe overging huizen te laten bouwen.

'De overheid dacht natuurlijk dat ze wat goeds deed, maar met de huizen veranderde the way of life van de Inuit; ze werden afhankelijk van derden, met als resultaat verveling. Hele gezinnen die uren voor de tv zitten, werkeloosheid en alcoholmisbruik. Onze beschaving heeft hun beschaving geweld aangedaan en dat is een treurig verhaal.' Niet dat de Inuit verbitterd zijn over wat hen is ontnomen, vervolgt De Boer. Ze licht toe: 'Het is ook al weer veertig, vijftig jaar geleden. Bovendien: mensen die dicht bij de natuur leven, houden zich niet zo bezig met het verleden. Ze leven in het hier en nu: hoe kom ik aan eten en heb ik genoeg voorraad?'

Het zijn vragen die lijken op de vragen die ook De Boer zich tijdens haar fotografietrip heeft gesteld. Want waar de leefomstandigheden moeilijk zijn, daar is het lastig fotograferen. Als ze op de Noordpool iets geleerd heeft over fotografie, is het dat techniek belangrijk is. Daarmee doelt ze niet op de techniek van het fotograferen, maar op de techniek in de apparatuur. Of misschien beter: op natuurkunde.

Ze legt uit dat je in het noordpoolgebied doorlopend blootgesteld wordt aan extreem wisselende temperaturen. 'Met een camera van binnen naar buiten lopen, is geen probleem. Maar ga je bij iemand in huis, dan moet je je camera echt buiten laten liggen, anders beslaat 'ie onmiddellijk. Condens gaat op je sensor zitten en als je dan weer te snel naar buiten stapt, bevriest de boel en is het einde oefening.' Accu's daarentegen reageren niet zo gek op temperatuurwisselingen, behalve dat als je ze een beetje opwarmt door ze in de bovenbinnenzak van je jas te stoppen, ze hun energie weer wat terugkrijgen. 'En dat je nooit genoeg accu’s bij je kan hebben.'

'Dit is Rebecca Eikuellaq. Ze maakt zich zorgen om haar kinderen en kleinkinderen die een uitzichtloze toekomst tegemoet gaan. Haar zoon werkt af en toe in de supermarkt, maar haar inwonende dochters zijn werkloos en hangen met de kleinkinderen de hele dag voor de tv. Ze vindt troost in haar religie. Daarom vond ik het zo mooi om haar te portretteren op een moment van contemplatie, alsof ze zich niet bewust is van de fotograaf, met het raam als religieus teken.'

Damp

Wat ze verder opstak over fotograferen op de Noordpool is dat je niet te dicht bij open water moet komen. Het overkwam haar dat ze een visser fotografeerde, die twee gaten in het ijs hakte om ertussen een net te spannen. Vanuit het wak steeg een warme, nauwelijks zichtbare waterdamp op, die meteen De Boers camera overviel. 'Die damp zit dan op je lens, en bevriest. En zolang je buiten bent, gaat die vrieslaag er niet meer af. Daar sta je dan duizenden kilometers van huis met een onklare camera.' Om eraan toe te voegen dat een dergelijke zoektocht naar voedsel weleens inclusief een overnachting in een ijskoude barak is. 'Dan wil je wel verlangen naar een warm bad en bed.'

Hobby

Dan, ze begint er zelf over, wijst De Boer erop dat ze al bijna dertig jaar fotografeert en niet in het rijtje thuishoort van 'de BN'er die zo nodig een hobby moet hebben'. Ja, dat vindt ze weleens vervelend, dat ze telkens tegen dat vooroordeel aanloopt. 'Als klein meisje had ik een oude buurman, en dat was Eddy de Jongh, een niet onbekende fotograaf. Ik was helemaal gebiologeerd door de camera's die hij allemaal had. Van hem heb ik ook mijn eerste "fotocursus" gekregen.' De Boers eerste baantje – ze is dan 21 jaar - was dan ook in de fotografie: modellen fotograferen voor een castingbureau. 'Eigenlijk heeft er bij mij altijd ingezeten dat ik fotograaf zou worden, totdat ik een journalistiek zijpad opging bij achtereenvolgens AT5, RTL, Veronica Nieuwslijn en het NOS Journaal. En vooral bekendheid kreeg toen ik jaren later het achtuurjournaal ging presenteren.' Dat ze al zo jong begon met fotograferen, weet zelfs vandaag nog niet iedereen. 'Ik krijg nu nog weleens te horen: "Zo, wat zet jij snel je statief op". Of: "Meisje, meisje, waar begin je aan in de fotografie?". Hallóóó?!' Maar ach, ergens snapt ze het ook wel weer. Om haar punt toch te maken: vanaf 2003, het jaar dat ze het achtuurjournaal ging presenteren, kon ze dankzij een overzichtelijk werkrooster haar carrière als fotograaf weer serieus oppakken. Favoriet in die loopbaan zijn portret-, stilleven- en reportagefotografie. En dat doet ze naar eigen zeggen niet onverdienstelijk. 'Ik heb er ontzettend veel plezier in, en het gaat ook best goed. Ik word vaak teruggevraagd.'

'Louie Kamookak was in 2008 onze gids en vertelde destijds dat hij zocht naar het wrak van de Britse ontdekkingsreiziger John Franklin. Aan de hand van verhalen van zijn voorouders probeerde hij de locatie vast te leggen waar het schip met man en muis was vergaan. In 2014 is het schip inderdaad gevonden aan de hand van zijn aanwijzingen en werd Louie benoemd tot ereburger van Canada. Ik heb hem naast een besneeuwd raampje gezet, dat fungeerde als een softbox.'

Portret

Gevraagd naar of haar (portret)foto's een signatuur hebben, wijst ze op de vaak warme en open blik van de geportretteerde. Dat brengt het gesprek op haar sterke punt: De Boer is niet van het ontregelen, maar houdt van de fluwelen aanpak en neemt de tijd voor haar onderwerp. Dat betekent ook dat ze alles goed voorbereidt, om maar tijdens het fotograferen niet afgeleid te worden door de techniek en haar aandacht kan richten op de persoon voor de lens. 'Niet dat je door het ontregelen geen goed portret zou kunnen maken, hoor. Ik heb twee keer iemand zich voor de lens onprettig laten voelen en dat leverde weliswaar een spannend beeld op, maar het voelde ook voor mij als fotograaf niet prettig. Een portret maken is een samenwerking tussen fotograaf en gefotografeerde. De vraag is of je meer bereikt door iemand te ontregelen of van iemand te houden? Tijdens het fotograferen, hou ik echt even van ze. Dat is gewoon zo. Trouwens, ik sta liever achter de camera dan er voor, vind het zelf niet echt leuk om op de foto te gaan. Dan vind ik het al helemaal onaangenaam als de fotograaf niet geïnteresseerd is en "alleen maar zijn werk doet". Dat wil ik niemand aandoen.' Overigens betekent die behoefte aan een prettige werksfeer niet dat De Boer niet durft te regisseren en haar geportretteerden – ook al zijn het Inuit in hun eigen omgeving – geen aanwijzingen geeft. 'Je moet soms wel, bijvoorbeeld als het licht op een bepaalde plek mooier is.'

Terug naar de Noordpool, terug naar haar avontuur. Want ze mag als fotograaf een en ander geleerd hebben, haar aanwezigheid in Gjoa Haven heeft haar ook als mens rijker gemaakt. 'Ik word er nederig van. Je gaat beseffen dat we het hier goed hebben. Zeurpieten zouden daar eens moeten gaan kijken.'

'Een bevreemdende foto. Alsof een rendier tegen dat houten hutje is geklapt, zoals dieren dat doen in een cartoon. Het is slecht weer, zoals het vaak slecht weer is op de Noordpool: mist en sneeuw belemmeren het zicht op de horizon. Daardoor hebben beelden al snel iets weg van een Japanse rijsttekening. Ik hou ervan om het wit ook echt wit te laten zijn en er niet teveel doortekening in aan te brengen. Meestal belicht ik een à twee stops over.'

Sacha de Boer

Sacha de Boer (1967) presenteerde op 3 mei 2013 haar laatste NOS-achtuurjournaal. Vanaf dat moment treedt ze voor het voetlicht als fotograaf. Ze werkt in opdracht van tijdschriften als ZIN en Happinez. Daarnaast verzorgt ze opdrachten voor onder meer Nespresso en ngo's als Oxfam Novib, Aidsfonds en Amref Flying Doctors.

Camera: Nikon D810
Website: www.sachadeboer.com

afbeelding van Redactie DIGIFOTO Pro

Redactie DIGIFOTO Pro | Redactie

Bekijk alle artikelen van Redactie

afbeelding van Henkert

Als ze nu eens goede foto's zou maken zouden al veel minder mensen haar succes koppelen aan het BNer-schap denk ik

afbeelding van robert

helemaal mee eens

afbeelding van Lenshood

Sacha de Boer is geen fotograaf, een fotograaf heeft altijd de lenskap (zonnekap) op de lens. Dat is de eerste les die je leert.

afbeelding van robert

dat vind ik ook

afbeelding van Lenshood

Sacha de Boer is geen fotograaf, een fotograaf heeft altijd de lenskap (zonnekap) op de lens. Dat is de eerste les die je leert.

afbeelding van Huib G.

Als ik het werk van Sacha bekijk dan valt het mij de matige kwaliteit van haar foto's op zowel qua onderwerp en belichting als afwerking. Sacha stroomt mee met de overdreven aandacht voor haar fotografie door opdrachtgevers, die kennelijk meer oog hebben voor haar naam dan voor haar werk. Ik sluit me bij de eerdere reacties aan.

afbeelding van WilcoVx

ach jee, pixel-gezeur en "ik had het wel beter gedaan, want..."!?
Gezien onder die omstandigheden een prima foto-reportage hoor, vooral voor de gewone man/vrouw die niet met zo`n technisch kritische blik kijkt maar bewonderd.