PC-Nikkor 19mm f/4

Review: PC-Nikkor 19mm f/4

Dre de Man 4718
Architectuurfotografen willen twee zaken combineren die het objectiefconstructeurs erg moeilijk maken: ze willen een zo groot mogelijke beeldhoek én ze willen een zo groot mogelijke shift-verstelling. Nikon stelde daarom lang de grens bij 24mm, maar sinds kort is er een 19mm shiftobjectief. In feite is het een extreme supergroothoek voor het grote middenformaat. De scherpte-eisen per pixel zijn echter die voor full frame. Kan zo’n objectief daaraan voldoen?

In 1961 introduceerde Nikon het allereerste objectief met shift-verstelling voor kleinbeeld, de PC-Nikkor 35mm f/2.8. In  1975 kwam Nikon met een 28mm, in 2008 met een 24mm en in oktober 2016 kondigde Nikon een 19mm aan. Dat klinkt misschien alsof de ontwikkelingen niet zo snel gaan, maar het ontwikkelen van een shift-objectief is geen peulenschil. Het moet namelijk een veel groter beeldveld hebben dan andere objectieven. 11 mm shift-verstelling aan iedere kant levert namelijk een beeldformaat op van 58 x 48mm.

Uiterlijk

Als je de PC-Nikkor bekijkt, dan zie je al dat aan de grens van de optische mogelijkheden stoot: de frontlens is zo bol, dat hij nog nauwelijks boller kan. Je kunt aan de rand van het objectief ook zijdelings door de lens heen kijken. De doornede ziet er zo mogelijk nog vreemder uit: het objectief begint met maar liefst vier sterk concave lenzen achter elkaar. Bij een normale retrofocusgroothoek zijn dat er één of twee. Je ziet het verder alleen bij grootboeken met een extreem grote beeldhoek, zoals de 14-24mm Nikkor. De beeldhoek van dit objectief is nog groter – maar dan voor een veel groter formaat. Een zonnekap heeft het objectief dan ook niet – die zou vrijwel altijd vignetering veroorzaken. Wel heeft het objectief Nano-coating, en deze is behoorlijk effectief in het onderdrukken van reflecties. Mechanisch is het objectief voorbeeldig afgewerkt: alle instellingen lopen heel soepel, maar zonder speling en met een heel prettige vertraging. Het verdraaien gaat dus gemakkelijk, maar er is voldoende weerstand om het objectief in een bepaalde instelling te laten staan. Dat werkt heel prettig, ook al zet je waarschijnlijk voor alle zekerheid het objectief ook nog met een knop vast vóór de opname. Het hele objectief is draaibaar, zodat je in alle richtingen kunt shiften. Bovendien is de voorkant ook weer draaibaar, zodat ook de tiltbeweging in alle richtingen uitgevoerd kan worden.

De Nikon PC-objectieven waren de eerste met een elektronisch diafragma. Nu is dat bij Nikon normaal. Het is dus geen PC-E-objectief qua naam, maar wel qua functionaliteit. Je kunt het diafragma dus gewoon op de camera instellen en het zoekerbeeld blijft licht tijdens het instellen, wat juist bij een tiltshift-objectief een groot voordeel is.

Praktijk

In de praktijk kun je dus heel goed en snel met het objectief werken, je hebt weinig last van reflectie en het zoekerbeeld is heel helder. Het lijkt dus in veel opzichten op het werken met een gewoon objectief. Er zijn echter twee belangrijke verschillen. Het eerste is dat het objectief alleen handmatig scherpstelt. De scherpstelindicatie werkt, behalve bij de verstellingen, wel. Bovendien kun je altijd live view gebruiken en tot op 100 % inzoomen, als je het heel precies wil doen. Echt nodig is dat niet, omdat je bij dit soort fotografie toch wel diafragmeert tot f/8 en f/11.

Een tweede punt van aandacht is dat de belichtingsmeting bij de verstellingen gaat afwijken. Shift je naar boven, dan gaat de camera onderbelichten, shiften naar beneden levert overbelichting op. Meestal blijft die afwijking beperkt tot een factor twee, maar maximaal naar beneden shiften levert een afwijking van een factor tien, wat een volkomen overbelichte foto opleverde. Ook hier is live view een oplossing, maar uiteraard kun je ook eerste licht meten voor de verstelling en die waarde handmatig instellen -  of AE-lock gebruiken.

Bij tilt-instellingen zie je minder grote afwijkingen qua belichting, maar ook hier verdient handmatig belichten (of Live view) de voorkeur. Tilt is overigens bij dit objectief niet nodig vanwege de scherptediepte, want die is al heel erg groot. Wel is het objectief zeer geschikt voor het ’Madurodam-effect’, het afbeelden van een stad alsof het om hele kleine huisjes gaat.

Optische prestatie

Toch is de belangrijkste vraag bij een dergelijk objectief: is het scherp genoeg om zeer professionele architectuurfoto’s te maken? Het antwoord op die vraag luidt volmondig ja. Scherpte en contrast zijn zonder verstellingen werkelijk uitmuntend, er is geen scherpteverlies te zien naar de randen toe en dat is voor een groothoek uniek. Bij een verstelling van 10mm (bijna maximaal, tevens de grootste verstelling die bij een normale test nog praktisch uitvoerbaar was) zijn de prestaties bij f/11 echter ook uitstekend, tot in de alleruiterste hoeken aan toe. In de praktijk zal f/8 vrijwel altijd voldoen, omdat je aan de bovenkant van het beeld bijna altijd lucht is. Bij de foto van de St. Jan’s kathedraal van Den Bosch waren er echter takken aan de rand van het beeld, dus dat was meteen een zeer moeilijke opgave waar de 19mm zich glansrijk doorheen sloeg. Vertekening is niet waarneembaar en dat is bij een shift-objectief prettig omdat de correctie van vertekening in software niet eenvoudig is. Verder zien we geen kleurfouten, zelfs bij de uiterste verstellingen nauwelijks astagmatisme en geen sferische aberratie. Kortom: een erg goede prestatie.

Live view

Live view is dus de bij het gebruik van zo’n soms handiger. De allermooiste methode om te ijken of de lijnen echt parallel lopen, is het gebruik van tethering. Het grote beeld op een laptop is nog groter dan het matglasbeeld van een 4 x 5” technische camera.

Conclusie

Zo heb je dan het mooiste van twee werelden: de compactheid en de relatief lage prijs van full frame met het zoekerbeeld van een technische camera, maar dan rechtopstaand en zonder dat je met je hoofd onder een doek hoeft te kruipen. Sinds 1963 is er voor de architectuurfotograaf  die met een Nikon-camera werkt wel heel veel veranderd. Van een architectuuroplossing die vergeleken met een technische camera een beetje behelpen was, is het nu een oplossing die in vrijwel ieder opzicht alle wensen vervult.

Specificaties

Adviesprijs: € 3949,-

Diafragma: f/4 – f/32
Min. Focusafstand: 0,25 meter
Perspectiefcorrectie: Horizontale en verticale tilt en shift. Shift van ±12 mm, tilt van ±7,5°
Afmetingen: Diameter maximaal circa 89 mm - Lengte 124 mm, afstand vanaf objectiefbevestigingsvlak van camera.
Gewicht: 855 gram
Opbouw: 17 elementen in 13 groepen (waaronder 3 elementen van ED-glas, 2 asferische lenselementen en lenselementen met Nano Crystal Coat of fluorcoat)

Info: Nikon

Beoordeling

Beeldkwaliteit: 9
Bediening: 9
Behuizing: 9
Prijs / kwaliteit: 8

afbeelding van Dre de Man

Dre de Man | Redacteur

Bekijk alle artikelen van Dre