Humanitaire fotojournalistiek met Arie Kievit

Toen in 2012 gevechten uitbraken in Centraal-Afrika tussen het leger en de oprukkende Seleka-rebellen, was dit het begin van een nieuwe periode van geweld in een van de armste landen ter wereld. Na een gewelddadige staatsgreep in 2013 werd het land ruim twee jaar lang ondergedompeld in een burgeroorlog, die al snel een religieuze lading kreeg. Christenen en moslims bevochten elkaar. Halverwege 2014 werd een staakt-het-vuren getekend door beide partijen. Nu, een jaar later, lijkt de bevolking voorzichtig de draad weer op te pakken. Het conflict heeft duizenden mensen het leven gekost, meer dan zevenhonderdduizend mensen sloegen op de vlucht voor het geweld en belandden in vluchtelingenkampen.

Centraal-Afrika

Als we Arie spreken, is hij alweer een tijd terug uit Centraal-Afrika. In 2014, vlak voor het staakt-het-vuren werd ondertekend, was hij met Cordaid-directeur Simone Filippini in het land om verslag te doen van de projecten die de NGO uitvoert. 'We zijn in een aantal vluchtelingenkampen geweest. Ik heb daar foto's gemaakt van de directrice en de projecten', vertelt Arie. Zo'n trip heeft meerdere doelen. Ten eerste wordt geprobeerd om het probleem op de kaart krijgen. Daarnaast spelen de financiële verplichtingen van de NGO een rol. Arie: 'Het is natuurlijk mooi meegenomen dat er ook publiciteit komt voor de projecten die ze daar uitvoeren. Zij doen dat met gedoneerd geld en het is belangrijk om te communiceren wat er met dat geld gebeurt.'

Een vluchtelingenkamp op het vliegveld van Bangui, de hoofdstad van Centraal-Afrika. Met deze foto won Arie de derde prijs in de categorie Buitenland Enkel van de Zilveren Camera 2014. Arie: 'We liepen met een kardinaal rond, voor zo'n man hebben mensen veel respect. In zijn kielzog probeerde ik mensen te spreken en maakte ik foto's.' Foto © Arie Kievit

Overlap

In het dagelijks leven fotografeert Arie voor grote nieuwsmediabedrijven. Werken voor een NGO gaat net even anders. Simpel gezegd, is de directe beloning lager en kost het veel tijd. 'Soms ben je een week weg en ik vraag niet de hoofdprijs van zo'n NGO. Het is tenslotte gedoneerd geld en dat moet gaan naar de mensen die hulp nodig hebben.' Om de opdrachten voor Cordaid rendabeler te maken, levert Arie ook foto's aan andere media. 'Regelmatig gaan er verslaggevers mee met die reizen. Zij betalen dan voor hun eigen verblijf, om onafhankelijker te zijn', vertelt hij. Een verslaggeefster van Trouw reisde met hem mee naar Sierra Leone tijdens zijn meest recente reis, een reportage over Ebola voor Giro 555. Terwijl zij mensen interviewde, maakte hij foto's en leverde die aan de krant, naast zijn werk voor de NGO. 'De laatste paar reizen doe ik dat ook voor het ANP. Als je het een beetje gescheiden houdt en niet dezelfde foto naar iedereen stuurt, kan het wel werken.'

Spannend

Fotograferen in conflictgebieden is Arie niet vreemd. Vlak na zijn afstuderen van de Fotoacademie in 1996 vertrok hij naar Rwanda om verslag te doen van de nasleep van de genocide, die twee jaar eerder plaatsvond. Hij fotografeerde onder andere in Eritrea en voormalig Joegoslavië. Sommige reizen laten echter wel hun sporen achter. Tijdens de Kosovo-oorlog werd Arie vijf dagen vastgehouden door Servische troepen. 'Dat gaat eigenlijk nooit meer uit je systeem', vertelt hij, 'Dat is wel jammer, want ik heb daar voor vertrek wel even last van. Als ik eenmaal op locatie ben, is het weg, dan kan ik gewoon mijn ding doen.' Het is dus geen wonder dat hij het spannend vond om af te reizen naar Centraal-Afrika. 'Er gebeurden hele nare dingen. Alles gaat via de NGO en die wil niet partijdig zijn, dus je bent niet onder begeleiding van gewapende mensen, zoals de politie of het leger.' In de hoofdstad Bangui was het voor hulpverleners nog redelijk veilig, maar daarbuiten was de overheid alle controle kwijt. 'In het begin was er sprake van dat we naar een distributiecentrum zouden gaan dat buiten de hoofdstad ligt. Het was vijf of zes uur rijden, maar dat hebben we uiteindelijk niet gedaan, vanwege de veiligheid. Een week eerder was er namelijk een aanslag geweest bij Artsen zonder Grenzen. Daarbij zijn toen mensen om het leven gekomen.'

Kosovo, 1999. Een Albanese vluchteling in het kamp Stenkovic huilt van geluk als zij aan de andere kant van het prikkeldraad een familielid ontdekt. Veel vluchtelingen zijn tijdens de vlucht familieleden kwijtgeraakt. Foto © Arie Kievit

Randen van het conflict

Werp een blik op het indrukwekkende portfolio van Arie en het valt meteen op dat burgers altijd centraal staan. Waar sommige fotografen zich op de actie en het geweld storten, begeeft hij zich in de menigte. 'Ik fotografeer niet de strijdende partijen, maar leg vast wat de gevolgen zijn van de oorlog: de honderdduizenden burgers die op de vlucht moeten slaan en de situatie waarin zij terechtkomen', legt de fotograaf uit. 'Natuurlijk probeer je wel de randen van het conflict mee te pakken, in Centraal- Afrika zijn dat de Franse en Afrikaanse soldaten die daar patrouilleren en kapotte gebouwen, dat soort dingen.' Door zich op de slachtoffers van het conflict te richten, gaat Arie regelmatig de confrontatie aan met zijn onderwerpen. Hij vertelt dat er verschillend op zijn aanwezigheid wordt gereageerd. 'Er waren mensen die het echt niet wilden en daar heb ik dan respect voor. Toch merk je wel dat veel mensen in zo'n vluchtelingenkamp de behoefte hebben om hun verhaal te vertellen. Ik bedoel, het is nogal wat. Je bent op de vlucht voor geweld en je moet huis en haard achterlaten. Dan zit je soms een jaar in zo'n kamp en je gaat een onzekere toekomst tegemoet. Dat contact vind ik heel bijzonder, het is dan ook de reden dat ik die reizen maak. Op zo'n moment zijn ze heel blij met die aandacht, al zullen ze verder niet veel van mij terugzien'. Hij moet er enigszins wrang om lachen.

Rol van de fotograaf

Het conflict in Centraal-Afrika begon in 2013, maar het duurde bijna een jaar voordat in Europa doordrong dat er iets aan de hand was in. Je hoorde het Westen bijna denken: daar hebben we weer zo'n onbegrijpelijke situatie in een onbekend Afrikaans land. Het wordt wel eens botweg Afrika-moeheid genoemd. Arie begrijpt dat wel. 'Het is altijd lastig, er gebeurt zoveel in de wereld', legt hij uit, 'Als je een ramp hebt in de Filippijnen en ook nog een conflict in Centraal- Afrika, dan sneuvelt zo'n onderwerp. Het is ook een gebied waar al langere tijd herrie is. Ik denk dat dat meespeelt. Er zijn al langer conflicten, misschien dat de lezers of media denken: daar is altijd wel wat gaande.' Toch is zo'n reactie te overbruggen met fotografie, vindt hij. 'Door goede foto's te maken probeer je te zorgen dat er aandacht voor komt. Centraal-Afrika heeft uiteindelijk heel wat media-aandacht gehad, ik lees er nog regelmatig over. Er zullen altijd mensen zijn die het niet interesseert, maar er zijn ook genoeg die het wel interessant vinden. Die lezen de verhalen en besluiten misschien om te doneren.'

Rwanda, 1996. Bij het plaatsje Murunda, waar vierduizend vluchtelingen zich ophouden, wachten mensen op melk die wordt uitgedeeld door Memisa. Een hulp van het ziekenhuis zorgt voor orde in de rij. Foto © Arie Kievit

Over Arie Kiviet

Arie Kievit studeerde in 1996 af aan de Fotoacademie in Den Haag. Datzelfde jaar werd zijn serie over de nasleep van de genocide in Rwanda genomineerd voor de Zilveren Camera. Zijn werk duikt sindsdien regelmatig op bij de prestigieuze wedstrijd. Tegenwoordig werkt hij als freelance fotograaf voor diverse media, zoals het Algemeen Dagblad, de Volkskrant en Trouw. Daarnaast fotografeert hij voor de NGO Cordaid in conflictgebieden. Hier legt hij schrijnende situaties vast en de verschillende projecten die Cordaid uitvoert. Zijn werk verscheen in acht boeken. Camera: Canon EOS 5D Mark III.

DIFIGOTO Pro 2.2015

Dit interview komt uit DIGIFOTO 2.2015 en is geschreven door Thomas Kouveld,  fotografie door Arie Kievit. Je kunt deze editie (of andere voorgaande nummers) los bestellen voor €7,95 incl. verzendkosten (Nederland).