Retrofocus: Nikon FA

­Retrofocus: Nikon FA - Eerste spiegelreflex met Matrixmeting

Herman Boots 15000
In de jaren tachtig raakt de ontwikkeling van slr's in een stroomversnelling. Technieken als autofocus, lcd's en automatisch filmtransport doen hun intrede. Nikon introduceert in 1983 het systeem dat de geschiedenis in gaat als de eerste Matrixlichtmeter. De Nikon FA is een feit.

Hoewel het systeem onder verschillende namen bij zowel Nikon als bij andere merken door het leven gaat, is de aanpak veelal gelijkend. Met de FA introduceerde Nikon in 1983 de eerste versie van de Matrixmeter. Nikon noemde het nieuwe systeem 'Automatic Multi-Pattern Metering'.

De Nikon FA is nooit heel succesvol geworden, maar heeft wel een bijzondere plek gekregen in de historie van Nikon. De fabrikant stond bekend als vrij conservatief en liet met de FA zien wel degelijk in staat te zijn om vernieuwing te brengen in de wereld van fotografie.

Nikon FA

Matrixmeting: toen en nu

De Matrixmeter van de Nikon FA is rudimentair vergeleken met de doorontwikkelde varianten in huidige dslr's. De Matrixmeter in de FA kan bijvoorbeeld alleen grijstinten waarnemen. Pas in 1996 kwam Nikon met de RGB-Matrixmeter in de F5.

De lichtintensiteit wordt gemeten in vijf segmenten van het beeldvlak. De resultaten van de analoge sensoren worden omgezet naar digitale waarden, die worden verwerkt door een 4-bit microchip met 524kHz CPU en 8KB geheugen. Op basis van de analyse van honderdduizend foto's heeft Nikon een algoritme ontwikkeld dat uiteindelijk de belichting bepaald.

Dit staat in schril contrast met de nieuwste dslr's van Nikon, die zijn voorzien van de 3D Color Matrix Meter III, met 91.000-pixel meetsensor. Het huidige systeem overweegt ook de onderwerpafstand en kan kleuren waarnemen. Canon gaat nog verder met een 150.000-pixel RGB-sensor in de EOS 7D Mark II. Deze sensor wordt in moderne camera's ook gebruikt om bewegende onderwerpen te volgen bij autofocus-tracking.

Nikon FA AMP matrix
Links: RBG-meetsensor met 91.000 pixels uit moderne Nikon-dslr's. Rechts de schematische weergave van de vijf meetsegmenten waar de Nikon FA het mee moets doen.

De intrede van de P-stand

In meer dan één opzicht was de FA een vernieuwend toestel voor Nikon. De P-stand debuteerde weliswaar in de Minolta XD-700 in 1981, maar Nikon volgde snel met een eigen variant in de FA. Wie kent niet het bekende 'PSAM'-rijtje bovenop vele Nikon toestellen? De FA was het eerste toestel met de keuzeselectie die tot op heden niet is gewijzigd.

Met de Programma-stand deed Nikon de eerste poging om geheel automatisch de optimale sluitertijd en diafragma te kiezen. Deze functie is nuttig voor de momenten dat je simpelweg geen tijd hebt om zelf een keuze te maken, maar absoluut een foto wilt vastleggen.

Nikon hield in het systeem rekening met de zwaardere tele-objectieven. Als je een 135mm of langer objectief gebruikt, kiest het algoritme automatisch een snellere sluitertijd om bewegingsonscherpte te voorkomen.

Nikon FA PSAM top

Autofocus

Nadat de FA op de markt kwam, bracht Nikon zijn eerste succesvolle autofocuscamera's en -objectieven op de markt. Deze nieuwe toestellen hadden niet allemaal een uitsparing om het diafragma van de AI-s-objectieven te detecteren, wat noodzakelijk is voor het functioneren van de Matrixlichtmeting en P-stand. Als resultaat van deze ontwikkeling richting autofocus-slr's is de FA de geschiedenis in gegaan als het meest technisch verfijnde fototoestel zonder autofocus van Nikon. De Matrixmeter en Programma-stand op de FA werken namelijk zowel met alle AF- als alle AI- en AI-s-objectieven met diafragmaring.

Geen succes

De Nikon FA verkocht niet goed. De interesse voor de slr werd getemperd door een trage start in de productie en kreeg de reputatie onbetrouwbaar te zijn. Professionals kochten de F3 en de amateur koos voor de veel goedkopere FM-2 of FE-2. De FA viel er tussen met zijn deels plastic behuizing en zijn nieuwe, onbewezen technologie. Waar de Matrixmeter nu de standaardinstelling is voor velen, wist de FA toen niet te overtuigen.

Nikon FA Gold Grand Prix '84 Edition

Het publiek vond misschien zijn weg niet naar de FA, maar Nikon ontving voor de innoverende FA wel de Camera Grand Prix en European Camera of the Year awards. Ter ere van de Japanse Camera Grand Prix Award bracht Nikon een FA op de markt met 24-karaats bladgoud en slangenleer. Er werden tweeduizend exemplaren gemaakt. Het verzamelobject is tegenwoordig op eBay te koop voor zo'n 2000 euro, zoals onderstaand exemplaar.

Nikon FA Gold

De Matrixmeting en Programma-stand hebben fotograferen voor velen gemakkelijker gemaakt. Uiteindelijk kan geen enkel systeem uiteindelijk doorzien welke creatieve keuzes de fotograaf wil maken, maar met de FA maakte Nikon wel een belangrijke stap in het automatiseren van slr-cameras.

afbeelding van JohanLAG

Vandaag een FA gekregen. Wat klinkt deze camera heerlijk goed en is in optimale conditie. Nu snel een testfilm volschieten en al mijn objectieven van mijn D300 uitproberen, waaronder me fullframe 24-70 / 2.8 :-) Bedankt voor dit leuke artikel.

Johan