Stelling: Is fotografie kunst?

Een fotograaf kan als kunstenaar net zo groot zijn als Dali of Van Gogh, toch? Dat klinkt nu redelijk vanzelfsprekend, maar dat was niet altijd zo. Lang werd fotografie niet als volwaardige kunstvorm gezien, maar louter als technisch procedé. 

Horeseless Carriage

De fotografen van nu hebben het op dat vlak een stukje gemakkelijker, want zij hoeven in hun werk niet meer te ‘bewijzen’ dat wat ze maken kunst is. Wie fotograaf was aan het einde van de 19e eeuw moest eerst maar eens laten zien dat wat hij of zij deed meer was dan het uitvoeren van een technisch procedé. Daarna kwam de inhoud, voor wie daar nog aandacht voor had. Geen gemakkelijke taak, want er waren genoeg mensen die fotografie nogal ‘gemakkelijk’ vonden in vergelijking met bijvoorbeeld schilderkunst. Zij waren van mening dat fotografie enkel ter registratie dient en dus geen kunst kon zijn. Een mooi voorbeeld van het Horseless Carriage-syndroom. Mensen zijn geneigd nieuwe ontwikkelingen te zien in het licht van de al bestaande technieken en niet verder te kijken. Kijk bijvoorbeeld naar de auto, of het internet. In het geval van de eerste was het zo dat er in de begintijd van de auto zelfs een model was met een nep paardenhoofd aan de voorkant. Dit om mensen te laten wennen aan het fenomeen auto. En bij het internet was het voor veel mensen onmogelijk om in het beginstadium alle mogelijkheden en toepassingen voor zich te zien, gewoonweg omdat we het internet zagen als een ‘online’ boek of krant. Behalve David Bowie dan, want die wist eind jaren negentig al feilloos te voorspellen hoe het internet zich zou ontwikkelen en wat voor een complexe rol het wereldwijde web zou gaan spelen in ons hedendaagse leven.

Kunst

Artiesten en dus ook fotografen hebben vaak een vooruitziende blik en wisten dus al heel snel dat fotografie weldegelijk kunst zou kunnen zijn en bleven . Fotografen als Henri Cartier-Bresson, Stieglitz, Atget en Man Ray hebben met hun werk bewezen dat fotografie ook een kunstvorm is, die naast het registreren van de werkelijkheid ook andere rollen kan vervullen.

De digitale fotografie heeft deze discussie opnieuw aangezwengeld, doordat het medium door de digitalisering weer een stuk vluchtiger is geworden.

Een foto van Eugène Atget

Edities

Voor kunstkenners, verzamelaars en galerieën is fotografie soms problematisch omdat een foto in beginsel oneindig kan worden gekopieerd, waar een schilderij een uniek stuk is. En hoe meer aantallen er zijn, hoe minder waardevol een kunstwerk wordt. Kijk maar naar een zeefdruk van Karel Appel, die zijn aanzienlijk minder waard dan een echt geschilderd schilderij van diezelfde Cobra-kunstenaar.

Bij fotografie is dat een stuk minder gemakkelijk. Een fotograaf kan, zoals veel gedaan wordt, zijn foto’s in edities aanbieden die soms van elkaar verschillen qua grootte. Dan zijn er bijvoorbeeld vijf afdrukken beschikbaar van één foto, voorzien van een certificaat, handtekening of beschrijving.

Hoe waterdicht dat ook lijkt, er is altijd een kans dat je als fotograaf te maken krijgt met diefstal van je bronbestand of negatief en er dus ongeautoriseerd extra afdrukken van het werk gemaakt kunnen worden. Deze mogelijkheid weegt voor veel galerieën en musea toch mee in de waardering van fotografie en daaraan gekoppeld eventuele opnames in de voorraad of collectie. Dit geldt zeker voor fotografen die nog geen nationale of internationale erkenning hebben, omdat het dan uiteraard extra onzeker is of de fotografie verkocht zal worden.

Visie

Is fotografie dan kunst? Uiteraard is fotografie kunst. Fotografie kan prima kunst zijn, gewoon omdat de camera de visie van de fotograaf fysiek of inzichtelijk weet te maken. Dat is precies hetzelfde als bij schilderkunst, alleen zijn in dat geval de penseel en het doek de technische hulpstukken. Aan de oorsprong ligt altijd de visie of de blik van de kunstenaar. De camera of het penseel blijven maar hulpstukken, want geef ze in handen van iemand die geen talent heeft en er ontstaat onder geen beding een kunstwerk. Een betere pan maakt je immers ook geen betere kok. Let dus op: fotografie kan kunst zijn, maar is dat niet per definitie.

Dat iedereen tegenwoordig gemakkelijk foto’s kan maken door de digitalisering en de opkomst van de smartphonefotografie is in dat opzicht een winst. Dit terwijl sommigen het als een beperking en soms zelfs als een bedreiging zien. Vreemd, want deze democratisering van fotografie betekent juist dat er des te meer ruimte is voor verdieping en fotografische kunst. Juist nu moet de (kunst)fotograaf laten zien wat voor een sterk medium fotografie is. En het is toch juist mooi dat een tiener met een goed oog gemakkelijker in aanraking komt met fotografie?

Jullie?

Wij zien de toekomst wat dat betreft positief in. We zijn benieuwd hoe jullie de relatie tussen fotografie en kunst zien en welke richting deze op zal gaan in de toekomst.